Mysterieuze lichtgevende schorpioenen

Tim van Wessel, 19 oktober 2017

Schorpioenen hebben iets heel geheimzinnigs. Deze nachtdieren weerkaatsen ultraviolet (UV-)licht met een speciaal laagje in de huid, waardoor ze lijken te gloeien. Wetenschappers ontdekten dat schorpioenen die rondzwerven ‘s nachts opgloeien. Schorpioenen die in het donker stil verborgen blijven zitten, gloeien niet. Er wordt nog gezocht naar een verklaring voor dit mysterieuze feit.

Onderdeel van:

Gloeiende schorpioenen

Schorpioenen hebben sterke grijpscharen en een giftige stekel. Super gevaarlijk toch!? Overdag kruipen schorpioenen onder stenen of in spleten. In de nacht gaan ze op jacht naar spinnen en insecten. Aan de buitenkant van hun exoskelet hebben schorpioenen een harde laag die UV-licht opvangt en weerkaatst. UV-licht ken je misschien van zonnebrand, maar schorpioenen gebruiken het dus als gloeimiddel. Lijkt het je niet vreemd om te gloeien tijdens het jagen? Het is net alsof de schorpioen zegt: ‘kijk, hier ben ik!’.

Drie manieren om licht te geven

In de natuur bestaan verschillende manieren om op te lichten. Eén manier is door licht van een bepaalde kleur (bijvoorbeeld UV) op te vangen en te weerkaatsen als een andere kleur (bijvoorbeeld groen). Dit wordt fluorescentie genoemd en komt voor bij veel schorpioenen. Sommige diepzeedieren gebruiken een iets andere manier om licht te weerkaatsen. Hierbij gaat het gloeien nog even door als de zon of de maan niet meer te zien is, heel handig in de donkere diepzee. Dit heet fosforescentie, maar wordt soms ook ‘glow-in-the-dark’ genoemd. Een derde manier om licht te geven gaat in stappen in het lichaam zelf en heet bioluminescentie. Het komt bijvoorbeeld voor bij vuurvliegjes en glimwormen.

Wil je zelf bioluminescentie opwekken? Neem op een warme zomeravond een frisse duik in zee of haal je handen krachtig door het water. De eencellige zeevonk die in het water leeft, maakt fellere flitsen als je meer beweegt. Probeer het zelf maar eens!

Zeevonk gloeit op in het maanlicht
Licentie: CC0 | Licentie: CC0
Zeevonk gloeit op in het maanlicht
Bidsprinkhaankreeft
Klaus Stiefel - Flickr | Licentie: CC BY-NC 2.0
Bidsprinkhaankreeft

Waarvoor geven dieren licht?

In de zee, op het land en in de lucht, bijna overal in de natuur weten dieren de lichtknop te vinden. Een lichtje helpt met zoeken, lokken en afschrikken. Hier een paar voorbeelden.

De vampierinktvis heeft lichtgevende organen over het hele lichaam. Met korte flitsen en langer aanhoudend licht brengt deze inktvis vijanden, zoals haaien en potvissen, in verwarring. Is de vijand eenmaal bijgekomen, komt er weer een verrassing. De inktvis spuit lichtgevende inkt!  

Bidsprinkhaankreeften lichten op om meerdere redenen. De mannetjes laten elkaar zien wie de baas is. Door meer licht te geven verjagen ze rivalen. Op heel grote diepte in de zee werkt het gloeien juist omgekeerd. Vooral vrouwtjes komen erop af.

De krabspin gebruikt weerkaatsing vooral overdag. Sommige krabspinnen gaan opvallend zitten in een bloem. Bijen komen op het UV-licht van de krabspin af. Door de lichtgevende krabspin is de bloem aantrekkelijk voor bijen. De krabspin lokt de bijen in een hinderlaag, zij vormen zo een lekker hapje voor de spin.

Er zijn ook paddenstoelen die gloeien! Ze zijn heel zeldzaam, maar de Kokosbloem (Neonothopanus gardneri) gloeit om insecten te lokken. De insecten helpen de paddenstoel waarschijnlijk met het verspreiden van sporen. Zo krijgt de paddenstoel meer nakomelingen.

Krabspin met bij
Alvesgaspar | Licentie: CC BY-SA 2.5
Krabspin met bij

Hoe zit het met de schorpioen? Is het gloeien om te lokken, verwarren, dreigen of iets anders? Of zou het gewoon zomaar zijn?

Het lichaam als extra oog voor in de nacht

Wetenschappers tasten nog in het duister, maar dit is wat ze denken. Gloeiende schorpioenen gebruiken UV-licht om te kijken of het nacht is. Het UV-licht van de maan en sterren dat weerkaatst op hun lichaam zien de schorpioenen met hun ogen. Jonge schorpioenen en schorpioenen die net verveld zijn hebben geen hard laagje in de huid. Ook gloeien ze niet. Mogelijk kunnen de dieren die niet gloeien het licht van de maan en sterren niet opvangen om te zien of het nacht is. Gloeiende schorpioenen kunnen dat wel en en gaan op jacht. Een andere verklaring gaat uit van het verbergen. Als de schorpioen een deel van het lichaam onder een steen schuift gloeit het minder. Zo gebruiken de dieren het UV-licht om een schuilplaats te vinden. Het lichaam werkt dan als een extra oog in de nacht.

Kan al dat gloeien je nog boeien, denk dan ook eens na over deze vraag. Hoe zou een schorpioen die niet gloeit aan voedsel komen?

Sahara schorpioen
Sahara schorpioen
Quartl | Licentie: CC BY-SA 3.0

Ook interessant