Kleurvariatie: handig als waarschuwing, schutkleur of allebei?

Tim van Wessel, 30 augustus 2017

Schlegels groefkopadders zijn bijzondere dieren. Het is de enige slangensoort met wimpers boven hun ogen. Daarom heten ze ook wimpergroepkopadders. Veelkleurigheid is nog een kenmerk van deze roofslangen, kleurvariatie genaamd. Dieren gebruiken felle kleuren om te waarschuwen en schutkleuren om zich te verbergen. Bijvoorbeeld bij de jacht, of om zelf niet gevangen te worden. Meestal hebben dieren van één soort óf heel felle kleuren, óf ze zijn allemaal onopvallend gekleurd. Wimpergroepkopadders hebben zowel opvallende als schutkleuren. Waarom is dit zo?

Onderdeel van:

Verbergen in de bomen en het open veld

Deze adders hebben een zeer wendbare staart die ze gebruiken om aan boomtakken te hangen. Toch worden ze niet alleen in bomen gezien. Ze leven ook in het open veld met gras en struiken. De kleuren van deze slang variëren enorm. Soms zijn zelfs mannetjes en vrouwtjes uit één nest verschillend. De grondkleur is meestal groen of bruin, met vlekken in verschillende kleuren. De felst gekleurde adders zijn geel, oranje of zelfs bijna wit. Deze slang is in veel omgevingen thuis. Soms zie je haar goed en soms bijna niet.

Schlegels Groefkopadder (groen/bruin)
Schlegels Groefkopadder (groen/bruin)
Schlegels Groefkopadder (groen/bruin) I (c) Naturalis | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0
Schlegels Groefkopadder (geel)
Schlegels Groefkopadder (geel)
Schlegels Groefkopadder (geel) I (c) Naturalis | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0
Schlegels Groefkopadder (bruin/roze)
Schlegels Groefkopadder (bruin/roze)
Schlegels Groefkopadder (bruin/roze) I (c) Naturalis | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0
Schlegels Groefkopadder (wit)
Schlegels Groefkopadder (wit)
Schlegels Groefkopadder (wit) I (c) Naturalis | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0

Bedenk zelf een plek waar een gele wimpergroepkopadder goed verborgen is?

Schlegels Groefkopaddder (oranje)
Schlegels Groefkopaddder (oranje) I (c) Naturalis | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0
Schlegels Groefkopaddder (oranje)

Jaagtechnieken ‘s nachts en overdag

Vooral ‘s nachts liggen de wimpergroefkopadders in een hinderlaag te wachten. Dat doen ze op slimme plekken zoals boomstammen, takken of lianen. Ze wachten daar net zo lang totdat een hagedis of ander hapje langskomt, voordat ze hun lichaam strekken en pijlsnel toeslaan. Ze gebruiken hiervoor een speciaal hulpmiddel in hun kop. Daarmee voelen ze warmte en vinden ze hun prooi zelfs in het donker. Wetenschappers hebben gezien dat deze adders soms ook kleine kikkers eten. Deze kikkers bewegen alleen niet ‘s nachts, dus daar moeten ze zelf achteraan, bij voorkeur overdag. Waar vinden zij kikkers het best?

Eten en gegeten worden

Sommige dieren, zoals pijlgifkikkers hebben felle kleuren. Daarmee waarschuwen ze roofdieren. Pas op, ik ben giftig, eet mij niet op! Andere soorten hebben onopvallende kleuren. Vlinders bijvoorbeeld gebruiken kleuren om zich te verbergen en niet gevangen te worden. Sommige adders gebruiken hun schutkleuren bij het jagen. Kijk maar naar eens naar de gabonpofadder en de gewone pofadder. Ze zijn bijna onzichtbaar in hun natuurlijke omgeving en ze vangen hun prooi met gif. Wimpergroefkopadders worden soms ook gegeten. Vooral roofvogels lusten ze graag. 

Gecamoufleerde vlinder
Gecamoufleerde vlinder I (c) Naturalis | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0
Gecamoufleerde vlinder

Kent een roofvogel de betekenis van de kleur? Is het een schutkleur, waarschuwingskleur of allebei?

Ook interessant