Hagedissen: een verhaal met een staartje

Goede afleiding

Veel hagedissen kunnen het: hun staart ‘vrijwillig’ loslaten. Hagedissen zijn reptielen. Meestal zijn ze klein, maar niet altijd. Ze hebben een huid van schubben, meestal vier poten en een langgerekt lichaam met een lange staart. Als een roofdier een hagedis bij de staart grijpt, is het opofferen van die staart een goede manier om toch nog aan het roofdier te ontsnappen. Bovendien kronkelt de afgeworpen staart vaak nog door, waardoor de rover wordt afgeleid en niet meer achter de rest van de hagedis aangaat. 

Een hagedissenstaart breekt niet zomaar op een willekeurige plek af. Hij breekt op vaste plekken die zwakker zijn dan de rest van de staart. Bij sommige hagedissen zitten die zwakke plekken tussen twee staartwervels in. Bij andere hagedissen breekt een staartwervel dwars doormidden.

Afleiden met strepen en kleuren

Sommige hagedissen zwiepen met hun staart of rollen hun staart op als ze merken dat een roofdier het op ze heeft voorzien. Zo vergroten ze de kans dat rovers op hun staart afgaan tijdens een aanval. Ook zijn er hagedissen die een opvallend rode, groene of blauwe staart hebben, terwijl de rest van hun lichaam minder fel gekleurd is. Biologen denken dat ook deze felle staartkleuren ervoor zorgen dat roofdieren zich op de staart richten, in plaats van op de kop. Zo hebben de hagedissen meer kans om te ontsnappen.

Bij bepaalde hagedissoorten lopen er opvallende strepen over het lichaam, van de voorkant naar de achterkant. Wetenschappers ontdekten dat het door deze strepen lijkt alsof de hagedissen langzamer rennen dan dat ze eigenlijk doen. Roofdieren die het op het hoofd van zo’n hagedis hebben voorzien, zouden daarom vaak per ongeluk de staart beetpakken. Dat geeft de hagedis de kans om te ontkomen. Zonder staart, dat dan weer wel.

Een kostbaar verlies

Nadat een hagedis zijn staart heeft opgeofferd, groeit deze weer aan. Geen probleem dus, dat loslaten van de staart. Nou, toch wel. Het verliezen van de staart heeft een prijs. Zonder staart zijn de dieren kwetsbaarder voor roofdieren. Het duurt een paar weken tot een paar maanden tot de staart helemaal is teruggegroeid. In de tussentijd kunnen de hagedissen hun staart niet meer gebruiken om rovers af te leiden. Ook bewegen de dieren zich zonder staart vaak minder goed voort: ze zijn langzamer en eerder moe.

Het teruggroeien van de staart kost energie en voedingsstoffen. Die voedingsstoffen kunnen de hagedissen niet meer gebruiken voor andere belangrijke hagedissenzaken: groeien en voortplanten bijvoorbeeld. Er zijn hagedissen die vet in hun staart opslaan als energievoorraad. Dat voorraadje zijn ze kwijt als ze hun staart ergens achterlaten. Daar is wel een oplossing voor: als een roofdier een losgelaten staart onaangetast heeft achtergelaten, dan eten sommige hagedissen hun eigen staart later zelf weer op!