Beestjes met veel poten

Julia Staats, 11 mei 2021

Hoeveel poten tel jij er? Sommigen hebben er zes, andere acht of nog veel meer! Ze zijn overal: tussen je boeken, zoemend om je oren en zelfs in het water. Je kunt het zo gek niet bedenken. “Er is een vliegenlarve die in natuurlijke aardoliepoelen leeft, deze eet insecten die erin vallen” vertelt Naturalis collectiebeheerder Pasquale Ciliberti.

Voel je al de kriebels over je rug? Maak kennis met de geleedpotigen. Deze groep dieren bestaat uit ontzettend veel verschillende soorten, wereldwijd zelfs meer dan een miljoen. Daarbovenop worden er jaarlijks nog veel nieuwe soorten ontdekt. Hoe houd je deze allemaal uit elkaar? 

Onderdeel van:

𝘏𝘦𝘭𝘢𝘦𝘰𝘮𝘺𝘪𝘢 𝘱𝘦𝘵𝘳𝘰𝘭𝘦𝘪 larve (links) die zich ontwikkelt in aardolie tot een imago (rechts) door het eten van dode insecten die in de aardolie verstrikt zijn geraakt.
Michael S. Caterino & Cristina Sandoval, The Santa Barbara Museum of Natural History | Licentie: CC BY-SA 3.0

Binnenstebuiten

Eén ding hebben alle soorten geleedpotigen gemeen: ze hebben een uitwendig skelet van een harde stof. Hun spieren en zachte delen zitten veilig beschermd binnen het uitwendige skelet. Kunnen ze dan nog wel groeien met zo’n hard skelet? “Zeker, dat doen ze door te vervellen”, legt Pasquale uit. 

Een vervellende cicade.
T. Nathan Mundhenk | Licentie: CC BY-SA 3.0

Hoe zit dat bij ons?

EIS Kenniscentrum Insecten en andere ongewervelden | Licentie: Alle rechten voorbehouden

Bij pissebedden is het exoskelet oftewel uitwendig skelet ook goed te zien. Er bestaan zelfs allerlei kleuren, maar niet alle kleuren zijn even gezond...

Geleedpotigen hebben lichaamsdelen die zijn samengesteld uit losse segmenten. Deze segmenten worden ‘leden’ genoemd. Daarnaast staan ze bekend om hun kriebelpoten. Vandaar de naam geleedpotigen.

De wetenschappelijke naam van deze groep is het griekse woord Arthropoda. Arthron = geleding, pous = voet.

Insecten, spinachtigen en kreeftachtigen behoren ook tot de geleedpotigen.
Rogier van Vugt | Licentie: Alle rechten voorbehouden

Zoek de verschillen

Om overzicht te krijgen van de vele miljoenen soorten op aarde, verdelen wetenschappers alle soorten in groepen. De groep (stam) van geleedpotigen wordt onderverdeeld in vier kleinere groepen (klassen): insecten, spinachtigen, kreeftachtigen en veelpotigen. Dat kan met behulp van de overeenkomsten tussen al die verschillende soorten. Als je goed kijkt, lijken sommige soorten op elkaar, en andere niet. Elke groep heeft eigen kenmerken. Het makkelijkst herkenbare kenmerk is het aantal poten. Zo heeft een insect zes poten, een spinachtige acht en kreeftachtigen tien of meer. Dan zijn er nog de veelpotigen, denk maar aan de duizendpoot en miljoenpoot.

Een miljoenpoot en een spinduizendpoot.
Josch13-Pixabay / Luis Miguel Bugallo Sánchez | Licentie: CC BY-SA 2.5

Welke verschillen zie je nog meer? Kijk eens naar de lichaamsbouw van het beestje. Een insect heeft heel duidelijk drie lichaamsdelen: een kop, een borststuk en een achterlijf. Spin- en kreeftachtigen hebben er maar twee. Hun kop en borststuk zitten namelijk aan elkaar en vormen zo één kopborststuk. De veelpotigen hebben weer heel iets anders. Deze bestaan uit allerlei segmenten, met aan elk segment poten.

Wat zijn de verschillen tussen een miljoenpoot en een duizendpoot? Tip: tel het aantal poten per segment!

EIS Kenniscentrum Insecten en andere ongewervelden | Licentie: Alle rechten voorbehouden

Het penseeltje heb je vast nog nooit gezien!

Wist je dat ook wij zijn ingedeeld net als alle andere dieren, planten en schimmels? Zoals een mug in de klasse insecten past, behoren wij tot de klasse zoogdieren. Lees hier om meer te weten te komen over hoe we het leven op aarde ordenen.

In welke groep hoort deze rups? Kijk goed naar de kenmerken! Hint: wat wordt een rups later?
Rogier van Vugt | Licentie: Alle rechten voorbehouden