Oplichters in de natuur

José de Wit, 20 maart 2019

Wanneer is het handig om een lamp bij je te hebben? Juist, in het donker! Is het niet nog makkelijker als je geen lamp nodig hebt, maar zelf licht geeft? Sommige organismen kunnen dit; oplichten in het donker. Alleen… waarvoor? Daarover tasten onderzoekers vaak nog in het duister.

Onderdeel van:

Zelf licht geven heet ook wel bioluminescentie. Onderzoekers hebben verschillende ideeën over waarvoor dieren licht geven. Misschien is het om soortgenoten te verleiden? Maakt het ‘t makkelijker om prooien te zien in het donker? Schrikken ze er vijanden mee af? Is het een manier waarop dieren met elkaar communiceren? Of misschien nog wel iets anders?

Wat denk jij? Waarvoor geven sommige dieren licht?

Seinende kevertjes

Een voorbeeld van zo’n dier dat licht geeft is de kleine glimworm of vuurvlieg. Dit kevertje geeft geel-groen licht met zijn achterlijf. Onderzoekers denken dat dit lichtgeven een rol speelt bij de voortplanting. ‘s Nachts zenden de vrouwtjes namelijk een lichtsignaal uit. Mannetjes reageren hierop door lichtflitsen terug te sturen door hun achterlicht aan- en uit te zetten. Als het vrouwtje hiervan onder de indruk is, flitst zij enkele keren met haar licht. Het mannetje herkent dit en vliegt naar het vrouwtje om te paren. Zij gebruiken het dus waarschijnlijk om met elkaar te communiceren; het is net alsof zij een bericht naar elkaar sturen.  

ruiruito, iStock Getty Images | Licentie: RF Getty Images
Glimworm

Zelf glimwormen zoeken?

Als je zelf glimwormen wilt zien, ga dan op een mooie, donkere nacht in juni of juli naar buiten. Ze komen niet heel veel voor, dus je moet een beetje geluk hebben. In de duinen van Zuid-Holland en de bossen rondom Nijmegen en Zuid-Limburg is de kans het grootst. Neem een zaklamp mee en schijn af en toe op de boomstammen en struiken. Je zult versteld staan hoeveel glimwormen je dan ziet!

Knipperlicht

De glimworm is lang niet het enige wezen dat zelf licht geeft. Ook octopussen, paddenstoelen en diepzeevissen blinken uit in het lichtgeven. Zo ook de ‘zaklantaarnvis’. Deze vis zet zijn ‘lamp’ aan- en uit door te knipperen met zijn ogen. Onderzoekers weten nog niet waarvoor dit is, maar ontdekten wel dat ze meer knipperen als er plankton (hun voedsel) in de buurt is. Zien ze hun prooi misschien beter? Of geven ze aan soortgenoten door dat er voedsel in de buurt is?

Fishes of Australia, Museums Victoria | Licentie: CC BY
Zaklantaarnvis (Anomalops katoptron)
Caspadria, Youtube | Licentie: Alle rechten voorbehouden

De zaklantaarnvis zet zijn 'lamp' aan- en uit door te knipperen met zijn ogen. 

Lantaarnzwammen

Niet alleen dieren geven licht, ook sommige paddenstoelen doen dit. Zo ook de, hoe kan het ook anders, lantaarnzwam. Deze paddenstoel kleurt dag en nacht fluorescerend groen. Wij zien dit pas in het pikkedonker, maar voor sommige dieren is dit licht opvallender. Insecten en slakken komen op het licht af. Blijkbaar voelen ze zich erdoor aangetrokken. Waarvoor dit handig is? Onderzoekers dachten dat insecten hielpen om de sporen van de paddenstoel te verspreiden, maar na onderzoek blijkt de wind hier al voor te zorgen. Mooie theorie dus, maar helaas niet de oplossing van de vraag.

 

Over bioluminescentie is dus nog veel onbekend. Er blijven nog veel vragen over, maar daarmee ook nog veel om te onderzoeken! Denk er eens over na en bekijk glimwormen, paddenstoelen of andere lichtgevers in de natuur. Misschien vind jij dan wel antwoorden op de vragen?