Bestaan voedselkringlopen zonder planten?

Tim van Wessel, 24 januari 2019

Een veelgehoorde uitspraak over voedselkringlopen is: “een voedselkringloop of voedselketen begint altijd met een plant”. Maar klopt dat wel? Om daarachter te komen, kijken we naar welke schakels een voedselketen heeft. Welke rol hebben planten in een voedselkringloop? En zijn er kringlopen zonder planten?

Onderdeel van:

Keten met schakels

Een voedselketen bestaat uit schakels. Een voorbeeld van een schakel is een plant. De plant wordt opgegeten door een planteneter (schakel 2) en die weer door een vleeseter (schakel 3), enzovoort. Samen vormen de schakels een keten als in een ketting. Elke schakel is nodig om de keten in stand te houden.

Bedenk een voedselketen met drie schakels. Bedenk er ook een van vier of vijf schakels.

Voedselketen algen

Korte ketens leven langer

Sommige ketens hebben wel tien schakels, zoals die van algen in de Grote Oceaan. Maar er zijn ook ketens met maar één schakel. Hoe dat kan? Sommige kannibale vissen eten alleen hun eigen jongen….. Lekker verhaal hè? De meeste voedselketens zijn vrij kort en hebben twee tot vier schakels. Wetenschappers denken dat bij langere ketens één schakel sneller uitsterft en daarmee de keten verbreekt. Korte ketens zijn sterker en leven dus langer.

De guppy en driedoornige stekelbaars op zoek naar voedsel

Przemysław Malkowski - WikimediaCommons / Opencage.info - CC BY-SA2.5 | Licentie: CC BY-SA 3.0

De rol van de plant in de voedselkringloop

Planten kunnen iets dat weinig andere levende wezens kunnen. Ze maken zelf voedsel met behulp van zonlicht. Planten hebben daarvoor wel water nodig en koolzuurgas uit de lucht. Met zonlicht, water en koolzuurgas maken planten suikers om te groeien en zuurstof die ze in de lucht vrijgeven. Naast suiker heeft de plant ook mineralen nodig als groei- en bouwstof. Deze mineralen ken je wel, bijvoorbeeld zout, ijzer en kalk. De mineralen neemt de plant op uit de bodem. Eet vervolgens een dier de plant, dan gaan de mineralen en suikers naar de volgende schakel van de voedselketen.

Fotosynthese: met zonlicht, water en koolzuurgas maken planten suikers en zuurstof

Wie neemt de rol van de plant over?

In een grot in Roemenië ontdekten wetenschappers jaren geleden iets bijzonders. In deze grot komt geen licht en geen water naar binnen. Het is daar voor planten onmogelijk om te groeien. Toch leven er meer dan honderd verschillende levensvormen samen in een voedselkringloop. Hoe dat kan? Bacteriën hebben de rol van planten in de kringloop overgenomen. Bacteriën nemen mineralen op uit de grond. Zij zijn voedsel voor andere bacteriën, maar ook voor allerlei andere dieren zoals regenwormen, miljoenpoten, oprolpissebedden, bastaardschorpioenen, spinnen en kevers. Deze bacterie-eters worden weer opgegeten door roofdieren als waterschorpioenen, bloedzuigers, andere spinnen en duizendpoten. Als er dieren doodgaan, ruimen schimmels de restjes op en komen de mineralen weer vrij. Daarmee is de kringloop rond.

Pixabay | Licentie: CC0

Movile grot in Roemenië

Bastaardschorpioen

Cristina Menta | Licentie: CC BY 3.0

Voedselketens zonder ….

Voedselketens zonder planten bestaan dus. In donkere grotten zonder licht en water. En wie weet ook op andere plekken op aarde. Denk maar eens aan heetwaterbronnen op de bodem van de donkere diepzee.

Zouden er ook voedselkringlopen bestaan zonder vleeseters? En voedselkringlopen zonder schimmels?