Open je ogen voor de wereld van stuifmeel

Sanne van Gammeren, 31 januari 2018

Je hebt er vast wel eens eentje gezien, een bij op een bloem die draaiend en kerend zoekt naar nectar. Nectar is lekker zoet en geeft veel energie. De bij komt echter niet alleen voor nectar, de larven hebben namelijk ander voer nodig: eiwitrijk stuifmeel. Een stuifmeelkorrel is nog net met het blote oog te zien, maar als je er een onder de loep legt, gaat er een wereld voor je open.

Onderdeel van:

Verspreiding van korrels

Stuifmeel zit op de meeldraden van bloemen. Het kopje van een meeldraad bestaat uit hokjes gevuld met stuifmeel. Als een stuifmeelkorrel van de ene bloem op de stempel van een andere bloem terecht komt, kan er een vrucht ontstaan zoals bijvoorbeeld een paprika of tomaat. Wind, regendruppels en water of haren van een bij nemen stuifmeelkorrels mee. Misschien zien stuifmeelkorrels van verschillende planten er daarom ook zo verschillend uit.

Stel je voor dat een bepaalde stuifmeelkorrel groot en zwaar is. Wordt deze door de wind, de haren van een dier of water meegenomen? Waarom denk je dat?

Stuifmeelkorrel grove den
Raymond van der Ham | Licentie: Alle rechten voorbehouden
Vind jij ook dat de stuifmeelkorrel van de grove den op Mickey Mouse lijkt?

Vorm en wind

De vorm van stuifmeelkorrels verschilt enorm. Er zijn dikke en dunne stuifmeelkorrels, korrels met gaten, deuken of juist volmaakt rond en sommige hebben zelfs stekels. Die vormen hebben allemaal een taak. “Een lichte korrel wordt meegenomen door de wind”, zegt stuifmeelexpert Raymond van der Ham. De stuifmeelkorrel van de grove den heeft twee ballonnetjes, waardoor deze lijkt op het hoofd van Mickey Mouse. Met de ballonnetjes zweeft de stuifmeelkorrel makkelijk mee met de wind.

Vorm en dieren

“Korrels met stekels blijven juist makkelijk hangen aan de vacht van een dier en worden zo verplaatst”, zegt Raymond.  De stuifmeelkorrel van de zonnebloem heeft bijvoorbeeld duidelijke stekels. Vliegende insecten nemen in hun zoektocht naar nectar stuifmeel mee van de ene bloem en laten het bij een andere achter. Dit zorgt voor bevruchting van de bloem. Bij de orchideebloemen gaat het afgeven van stuifmeelkorrels er vaak heftig aan toen. Met een zoete geur of een aantrekkelijk uiterlijk lokt de orchideebloem een vliegend insect. Wanneer het insect landt en naar nectar in de bloem zoekt, lijmt de bloem twee klompjes vol stuifmeelkorrels op de kop van het insect. De korrels blijven plakken tot het insect een nieuwe bloem bezoekt en de korrels netjes in een vakje schuift.

Stuifmeelkorrels van de zonnebloem
Wikimedia commons I Licentie: CC0
Stuifmeelkorrels van een zonnebloem

Een bijzonder voorbeeld

De Australische hamerorchidee (Drakaea glyptodon) doet er nog een schepje bovenop. De bloem bestaat uit een pluizig deel en een groen-gelig deel. Het paarse pluizige deel zit een beetje los op een steeltje en lijkt op een vrouwelijke wesp. Wanneer een mannelijke wesp langskomt en het ‘vrouwtje’ ziet, probeert hij haar te pakken en weg te vliegen. Echter, omdat het hier niet om een vrouwtje van zijn eigen soort gaat, wordt de mannetjes wesp gelanceerd tegen het groen-gelige deel van de plant. Hierbij plakken de twee stuifmeelkorrels op zijn achterhoofd. De orchidee houdt de wesp dus voor de gek door op een vrouwtje te lijken. De wesp vliegt uiteindelijk verdwaasd weg om zich door de volgende bloem te laten foppen. Kijk hier hoe dat gaat. 

De Australische hamerorchidee
Wikimedia commons | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0
De Australische hamerorchidee
Verschillende soorten pollen
Raymond van der Ham | Licentie: Alle rechten voorbehouden
Verschillende soorten pollen

Stuifmeelkorrels in de collectie

In de collectie van Naturalis bevinden zich veel micorscooppreparaten met stuifmeelkorrels. De bijzondere vormen van stuifmeelkorrels helpen bij de herkenning van onbekende planten. De stuifmeelkorrels van de grove den en de zonnebloem houd je makkelijk uit elkaar. Bij andere korrels is dat minder makkelijk, zoals bij grassen. Experts die planten determineren kijken vaak naar de vorm van de stuifmeelkorrels, zonder stuifmeelkorrels tasten zij in het donker.

Ook interessant