Wat zijn pijlwormen?

Tamara Griffioen, 29 oktober 2020

Wat zijn pijlwormen en hoe zijn ze ingedeeld in het dierenrijk? Waarom heten ze eigenlijk pijlwormen? Onderzoeker Katja Peijnenburg van Naturalis wil er alles over weten en zoekt naar pijlwormen over de hele wereld.

Onderdeel van:

Pijlwormen zijn plankton

Er is een grote kans dat je nog nooit van pijlwormen hebt gehoord, maar ze al wel eens toevallig bent tegengekomen. Pijlwormen zijn zeediertjes. Ze zien eruit als zwemmende wormpjes en zijn 2 tot 120 mm groot. Zo groot als een fruitvlieg of een goudvisje dus. Ze vormen een deel van het plankton en er zijn meer dan 125 soorten. “Pijlwormen zijn voor een groot deel doorzichtig”, legt planktononderzoeker Katja Peijnenburg uit. “De zichtbare achterkant loopt samen tot een punt. Als de worm beweegt, lijkt het net een pijltje dat wegschiet.”

Naturalis | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0

Pijlworm genaamd: Pterosagitta draco.

Levende fossielen

Pijlwormen zijn levende fossielen: ze komen al 500 miljoen jaar voor op aarde. Ze hebben in die tijd de hele wereld veroverd. Ze leven in riviermondingen, maar ook in tropische oceanen en zelfs in de diepzee. In Nederland vind je ze bijvoorbeeld in Zeeland. Maar gek genoeg weten onderzoekers nog maar heel weinig van pijlwormen. Tot voor kort wisten onderzoekers niet precies met welke dieren de pijlworm het meest gemeen heeft.

Naturalis | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0

Katja Peijnenburg met een potje vol plankton.

Verzamelen van unieke kenmerken

Om daarachter te komen verzamelde Katja samen met andere onderzoekers verschillende soorten pijlwormen. Ze visten pijlwormen op uit de Atlantische Oceaan, maar ook uit de Middellandse Zee bij Frankrijk, in de buurt van Zweden en bij Japan. Katja stopte de pijlwormen in potjes met vloeistof waarin ze lang goed blijven. Zo kan ze ze met elkaar vergelijken.

“Pijlwormen zijn roofdieren”, vertelt Katja. “Ze eten kleine roeipootkreeftjes. Om die te vangen gebruiken ze hun kaken.” De structuur van de kaken van de pijlwormen vertelt de onderzoekers iets over de groep waar deze dieren thuishoren. De kaken bestaan uit chitine. Deze bouwstof zorgt voor de harde schilden van kreeften en insecten en voor stevigheid in de schubben van vissen. Het is dus het perfecte materiaal voor een paar stevige kaken.

Vergelijken met andere soorten

Onderzoekers vinden zulke kaken eigenlijk maar bij één ander diertje. Raderdiertjes zijn ook deel van plankton en hebben dezelfde kaakstructuur, maar lijken totaal niet op de pijlwormen.

De volgende stap is dan het vergelijken van DNA. Hoe meer overeenkomsten in het DNA, hoe groter de kans dat pijlwormen en raderdieren familie zijn. De wetenschappers zijn nu overtuigd: de pijlworm is geen worm, maar is familie van raderdieren. Zoals een walvis geen vis is en een vleermuis geen muis!