Tortelen in je achtertuin

Roderick Schoon, 4 november 2020

Ze zitten op je huis, op het dak van je favoriete winkelcentrum en bij je lokale friettent. Eigenlijk zitten ze overal. Vaak op een rijtje kijken ze met hun priemende oogjes naar alle voorbijgangers. Natuurlijk gaat het dan over duiven, specifiek de stadsduif (Columba livia domestica). Maar dit is niet de enige duivensoort in Nederland. Een andere soort is de Turkse tortelduif (Streptopelia decaocto). Deze zul je niet zo snel bij elkaar in de buurt zien. Ze hebben namelijk een territorium dat ze extreem goed beschermen. Maar hoe doen ze dat en waarom?

Levi Morales | Licentie: RF Getty Images
Twee Turkse tortelduiven.

Territoriumgedrag

Een territorium is een klein leefgebied waarin een mannetjestortel, de doffer, samenleeft met een vrouwtje. Hierin brengen de ouders hun nakomelingen groot en vinden ze hun voedsel. In alle steden van Nederland komen tortelduiven voor, vaak leven ze in bomen van rustige woonwijken. Elk paar in een woonwijk heeft een bepaald territorium, waar de mannetjes elke dag om vechten. Want hoe groter het territorium, hoe meer voedsel er is. Daarom verandert de grootte van een territorium elk jaar iets. Maar hoe gaat dat verdedigen? Hoe houd je je territorium in bezit? Een eerste stap daarin is iets wat veel vogels doen: zingen.

 

Zingen

Roderick Schoon van Naturalis deed samen met twee medestudenten (Lucas Bas en Fjodor van Steenis) onderzoek naar geluiden van tortelduiven: “Waarschijnlijk ken je het geluid van een duif wel. Van een stadsduif is dat een tweetonige ‘koer’: roe koee. Maar let eens op wanneer je buiten loopt in je woonwijk en probeer dan eens een drietonig geluid te horen. Een turkse tortelduif klinkt als ‘I Love You’, vandaar de naam tortel. Ik vind het een veel mooier geluid dan dat van de stadsduif”, vindt Roderick. “Vooral de mannetjes maken dit geluid, maar de vrouwtjes soms ook. Een doffer zit de hele dag, maar vooral in de ochtenduren, hoog in een boom of op een dakpunt dit geluid te maken. Zo laat hij aan zijn buurmannen weten dat hij er is en dat hij heel sterk is.”

Syed F Abbas | Licentie: RF Getty Images
Tortelduif in baltsvlucht.

Grote rondjes vliegen

Als er dan toch een buurman denkt dat hij het kan winnen van de sterke tortel en diens territorium binnendringt, gaat de tortel een stapje verder. Hij fladdert dan met veel lawaai naar grote hoogte en zweeft vervolgens in grote rondes naar beneden. Hoe groter de rondjes zijn, hoe sterker de doffer is. Vaak is dit genoeg om een ander mannetje te laten weten dat hij niet moet proberen het territorium af te pakken. Deze vlucht gebruiken ze ook om een vrouwtje voor zich te winnen en wordt daarom de baltsvlucht genoemd.

Harde tikken

Als een andere doffer het dan nog steeds aandurft zijn territorium af te pakken, is het voor de verdediger genoeg geweest. Hij vliegt op en gaat regelrecht naar de indringer. Hij landt vlak naast de indringer en deelt met zijn vleugels harde tikken uit. Dit kan er wild aan toegaan en gebeurt vaak met veel geluid. Het is een prachtig gezicht om deze dieren zo te zien; het zijn de echte vechtersbazen uit de woonwijk.