Dimetrodon; een groot vleesetend beest, met vlijmscherpe tanden en klauwen... Die kom je liever niet tegen! Gelukkig kan dat niet, want hij is ongeveer 270 miljoen jaar geleden uitgestorven. Op plaatjes staat hij vaak afgebeeld tussen dinosaurussen. Maar hij was helemaal geen dino. Wat was hij dan wel?
Dimetrodon behoort tot een groep genaamd synapsiden: een diergroep die erg succesvol was voordat de dinosaurussen bestonden. Er waren veel verschillende synapsiden, zoals de grote planteneter Moschops of de kleine insecteneter Galechirus. Lange tijd waren synapsiden zeer succesvol. Tot ze bijna allemaal verdwenen in een uitstervingsgolf 251 miljoen jaar geleden.
Maar wat is het verschil tussen synapsiden en dinosaurussen? Het verschil zit hem in de schedels. Synapsiden hebben één slaapvenster aan de zijkant van de schedel, terwijl dinosaurussen en hun voorouders er twee hebben (diapside). Slaapvensters zijn gaten in het schedel achter het ooggat. De functie van deze gaten is niet helemaal duidelijk. Misschien zijn ze handig voor de kaakspieren: die hebben in de vensters extra ruimte om op te zwellen als de kaak dichtklapt. Zo kun je meer kracht zetten bij het bijten.
De allereerste reptielen splitsten zich al snel in twee groepen; de synapsiden en de sauropsiden. Na de splitsing 312 miljoen jaar geleden ontwikkelden de twee groepen zich in verschillende richtingen. De synapsiden verspreidden zich snel over de aarde. De sauropsiden hadden hierdoor weinig ruimte om zich te ontwikkelen. Maar toen de synapsiden 251 miljoen jaar geleden bijna allemaal uitstierven, namen de sauropsiden het over. De sauropsiden ontwikkelden zich tot dinosaurussen, en later ook vogels. Alle reptielen en vogels die je vandaag de dag ziet zijn sauropsiden. Ze hebben dus ook allemaal twee slaapvensters in hun schedel.
Na verloop van tijd begonnen de synapsiden steeds minder te lijken op sauropsiden en meer op een andere groep: zoogdieren. Dimetrodon had bijvoorbeeld lange hoektanden, iets wat dinosaurussen niet hebben. En de vleesetende Inostrancevia, die zo groot was als een bruine beer, had hoektanden van wel vijftien centimeter lang! Daarnaast denken wetenschappers dat een aantal synapsiden een vacht hadden om ze warm te houden. Ook zijn er sporen gevonden van synapsiden die holen graafden, iets wat veel zoogdieren tegenwoordig ook doen. Toen synapsiden later hun jongen begonnen te zogen, ontstonden de eerste echte zoogdieren. Alle zoogdieren van nu, zoals leeuwen, mensen en muizen, stammen af van deze diertjes. Eigenlijk zijn wij dus ook synapsiden!
Dimetrodon behoorde dus tot de synapsiden, een groep die later zou leiden tot de zoogdieren. En niet tot de sauropsiden, waar de dinosaurussen bij horen. Dimetrodon was dus meer verwant aan ons mensen, dan aan dinosaurussen. Dat zou je niet verwachten als je hem zo ziet!
