Erik-Jan Bosch, Naturalis Biodiversity Center | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0
Het grootste ecosysteem ooit!
Mammoetsteppe is de naam voor wat ooit het grootste ecosysteem was. Als je over de mammoetsteppe heen kon vliegen zou je eindeloze grasvlakten zien en grote kudden mammoeten, rendieren, steppewisenten en paarden. Gedurende het pleistoceen, ook wel ‘de ijstijd’ genoemd, veranderde het klimaat voortdurend. Warme en koude perioden wisselden elkaar af. Tijdens koude perioden bedekte de mammoetsteppe vrijwel het hele noordelijk halfrond. Die mammoeten leefden dus ook in Nederland!
De big 5: savanne versus mammoetsteppe
Je hebt vast wel eens gehoord van de big 5 van de Afrikaanse savanne: olifant, neushoorn, buffel, leeuw en luipaard. Het soort dieren dat leefde op de mammoetsteppe was vergelijkbaar. In beide ecosystemen is een leeuw de topjager en eten hyena’s de restjes van prooien op. Waar op de Afrikaanse savanne olifanten, neushoorns en zebra’s grazen, deden mammoeten, wolharige neushoorns en paarden dat op de mammoetsteppe. Beide ecosystemen ontstaan bij een klimaat met weinig neerslag. Alleen waren de winters op de mammoetsteppe natuurlijk veel kouder! Maar het beeld dat bij veel mensen opkomt van een besneeuwde vlakte klopt dus niet.
Een Afrikaanse savanne heeft met zijn grote aantallen grazende dieren iets weg van een mammoetsteppe
Gary I CC BY 2.0
Waardoor konden er zoveel grote dieren leven?
Grassen, kruiden en wilgenstruiken vormden een rijke voedselbron voor de planteneters van de mammoetsteppe. Het was hierdoor een enorm draagkrachtig ecosysteem. Aan de hand van fossiele botten gevonden in Siberië en China hebben onderzoekers berekend hoeveel dieren er op één moment leefden. Per vierkante kilometer leefde er 1 mammoet, 5 steppewisenten, 7,5 paarden en 15 rendieren. Genoeg prooidieren dus voor roofdieren: 0,25 leeuwen en 1 wolf. Naast deze roofdieren waren er ook mensen op jacht naar wilde dieren.
Geen steppe zonder grote grazers
Grassen, de overheersende planten van de mammoetsteppe verdragen droogte en koude goed. Ze zijn bovendien bestand tegen vraat en betreding door grote grazers, zoals paarden en wolharige neushoorns. De bladeren groeien namelijk van onderaf aan na vraat en zijn taai. Door dit laatste beschadigen ze niet zo makkelijk wanneer er een groot dier overheen loopt. Er wordt gedacht dat de mammoetsteppe afhankelijk was van de aanwezigheid van grote grazers voor zijn voortbestaan. Zij zorgen er namelijk door hun betreding voor dat mossen en struiken niet kunnen groeien en dat grassen blijven overheersen.
Groot raadsel
Ongeveer 10.000 jaar geleden verdween de mammoetsteppe en stierf haar big 5 uit. Wetenschappers twijfelen nog over de oorzaak hiervan. Wie nu de mammoet, het reuzenhert, de wolharige neushoorn, de grottenleeuw en de hyena wil bestuderen, kan nog terecht in de collectietoren van Naturalis.
