Pistoolgarnalen

Werner de Gier, 25 januari 2018

Van een afstandje lijken ze op simpele garnalen, maar pas van dichtbij zie je dat schijn bedriegt. Met hun bijzondere jaaggedrag en interessante woonsituatie zijn pistoolgarnalen alles behalve gewoontjes. Er zijn al meer dan 700 soorten pistoolgarnalen bekend en er worden nog elk jaar nieuwe soorten ontdekt op de koraalriffen en zeegrasvelden van alle wereldzeeën. Terwijl ze maar vijf centimeter lang kunnen worden en niet gevaarlijk zijn voor mensen, hebben pistoolgarnalen wel een indrukwekkende naam. Hoe komen ze eigenlijk aan die naam?

Zwaar bewapend

Bij pistoolgarnalen van het geslacht “Alpheus” is één van de twee scharen gigantisch en de andere kleiner. Dit is niet voor niets: de kleinere  schaar wordt gebruikt om voedsel vast te houden, de grote schaar om op visjes en kleine ongewervelde dieren te jagen. De schaar heeft een “trekker”-mechanisme, waarbij de bewegende kleine vinger snel dicht kan worden geklapt. De straal belletjes die vrijkomt bij het dichtklappen verdooft de prooi. Zo kan de garnaal de prooi gemakkelijk opeten. De schokgolf die de pistoolgarnaal produceert, komt overeen met een gigantische klap, die wel 190 dB kan opleveren. Dit is nog harder dan de knal van een granaat die afgaat naast je oren!

(c) Naturalis I | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0
Alpheus euphrosyne, getekend door Naturalis onderzoeker Charles H. J. M. Fransen

Wetenschappers zijn erachter gekomen dat er naast geluid, ook licht en warmte vrijkomt bij het dichtklappen van de schaar. De belletjes imploderen door het terugstromen van het water. Hierbij komt een lichtflits vrij met een temperatuur van 4700 graden Celsius, dit is bijna de temperatuur van de zon!

Goede huisgenoot

Pistoolgarnalen zijn niet alleen interessant om hun bizarre jaaggedrag, maar ook om hun sociale gewoontes. Veel soorten wonen samen met gobies. Dat zijn vissen die op zandbodems leven. Gobies zijn een lekkere snack voor grotere vissen. Ze hebben bescherming nodig. Alleen zijn gobies niet zo heel goed in het graven van een holletje. Omdat pistoolgarnalen vaak in zelfgegraven gangetjes leven, zijn gobies gaan samenwonen met de garnalen. In ruil voor onderdak krijgt de garnaal een extra paar ogen in dienst om roofdieren te spotten. Dit komt goed uit, want de ogen van pistoolgarnalen zijn eigenlijk niet zo heel goed. Terwijl de garnaal het holletje schoon houdt, houdt de goby de wacht. Bij gevaar geeft hij een seintje met zijn staart, wat de garnaal dan weer voelt met zijn antennen. De onverwachte samenwerking tussen deze twee dieren is een typisch voorbeeld van een symbiose, in dit geval mutualisme. Mutualisme is een type symbiose waarbij beide partijen een voordeel hebben van de samenwerking: een stel goed samenwerkende huisgenoten dus!

Een pistoolgarnaal met zijn huisgenoot, een gobie.
(c) Steve Childs I | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0