Hoe een paar T.rex-botten leidden tot een triceratopskudde

Amy Montanje, 24 september 2024

In 2013 stuitte het Dino team van Naturalis op een bijzondere vondst, de botten van meerdere triceratopsen. Het was een grote klus om de zes triceratopsskeletten uit te graven, te vervoeren en in elkaar te zetten. Wat kwam daar allemaal bij kijken, en hoe lang duurde dit?

Onderdeel van:

Wetenschappelijke naam
Triceratops horridus

Verspreiding/vindplaatsen
Subtropisch Laramidia (huidige Noord-Amerika): Wyoming, Montana, South Dakota, Colorado, Alberta, Saskatchewan

Grootte
Een meter of 8-9 lang

Een prachtige vondst

Het begon dus in 2013. In de Amerikaanse staat Wyoming hoopte het team eigenlijk een T. rex op te graven. De aanleiding was de eerdere vondst van een aantal T. rex-voetbotjes. Na flink zoeken en graven vond het team geen vleesetende dino, maar wel vijf triceratopsen op een hoop. Later stuitte het op nog één van deze planteneters. Om deze kudde triceratopsen op te graven ging het team tussen 2013 en 2019 meerdere keren op expeditie. De totale vondst bestaat uit wel meer dan 1200 (stukken van) botten. 

Het dino-team graaft de triceratopsbotten uit.
Naturalis | Licentie: CC BY 4.0
Het dino-team graaft de triceratopsbotten uit.

Dino’s aan het oppervlak

De zes triceratopsen stierven ongeveer 67 miljoen jaar geleden. Hun spieren, huid en organen rotten snel weg. Alleen harde botten bleven over. Voor een lange tijd raakten de botten bedekt met een hele hoop zand, silt en klei. In de grond versteenden de botten en bleven ze goed bewaard. Zo’n 30 miljoen jaar geleden begon deze grond beetje bij beetje te slijten (dat heet erosie). Het resultaat: De triceratopsbotten kwamen terug dichterbij het oppervlak. Zes jaar lang groef het Dino team van Naturalis de botten op. Ze verpakten de botten met stukken steen stevig in aluminium, jute en gips. 
 

Langzaam raakten de botten bedekt met grond.
Nadia de Waal | Licentie: CC BY 4.0
Langzaam raakten de botten bedekt met grond.

Benieuwd hoe de opgraving ging? Klik hier

Werk in het Dinolab

De versteende triceratopsbotten wegen bij elkaar wel meer dan tienduizend kilo. Veel te zwaar voor een vliegtuig. Daarom maakten de botten per boot de overtocht naar Nederland. Ingepakt en al kwamen de botten aan in het Dinolab van Naturalis. Met boortjes, kwasten, lijm en een zandstraalkast gingen de preparateurs aan de slag. Soms duurde het wel maanden voordat een groot bot helemaal vrij was van gips en steen. Met hard werken en veel geduld kregen de preparateurs alle botten schoon.

Matthijs Graner | Licentie: CC BY 4.0

Een kijkje in het Dinolab van Naturalis

Heb jij het in je om in het Dinolab te werken? Onderzoek het hier
 

Van de Triceratops uit de bovenste laag zijn 61 botten gevonden. Dit is 20 procent van het totaal. Van de andere triceratopsen is tussen de 15 en 33 procent van het aantal botten gevonden.
Scot Hartman & Olof Moleman | Licentie: CC BY-NC-ND 4.0
Van de Triceratops uit de bovenste laag zijn 61 botten gevonden. Dit is 20 procent van het totaal. Van de andere triceratopsen is tussen de 15 en 33 procent van het aantal botten gevonden.

Waarom missen er botten?

Het Dino team heeft niet alle botten van de zes triceratopsen gevonden. Een aantal botten raakte in de loop van de tijd kwijt. Bijvoorbeeld omdat roofdieren de botten hebben opgegeten, water sommige botten wegspoelde en de aarde botten kapot drukte. Met 3D-printers maken preparateurs de ontbrekende botten na. Als dat mogelijk is, gebruiken ze de botten van andere triceratopsen om een kopie te maken. Stel dat het Dino team de rechterhoorn wel vindt, maar de linker niet, dan maken ze een spiegelbeeld. De 3D-prints krijgen dezelfde bruine kleur als de fossiele botten. Het skelet blijft op deze manier zo echt mogelijk. Ben je een keer in Naturalis? Bekijk de skeletten dan goed, zie jij wat fossiel bot is en wat niet? 

Skelettenpuzzel

Tijd om de triceratopsen in elkaar te zetten. Door goed naar de vorm te kijken, weten paleontologen welk bot het is. Door naar de vindplaats in de grond en de grootte van de botten te kijken, proberen paleontologen te bepalen welk bot bij welke triceratops hoort. Als alle botten een plek hebben gekregen, kan de opbouw bijna beginnen. Er is een stevig frame nodig om de zware botten in te plaatsen. In het filmpje met Mickel van Leeuwen zie je hoe dat gaat. 

Matthijs Graner | Licentie: CC BY 4.0

Mickel van Leeuwen maakt het frame voor Triceratops

Licht uit, spot aan

Van T. rex-teenkootjes tot triceratopstentoonstelling ... Een 11 jaar lang avontuur met veel onderzoek, hard werk en een mooi resultaat. Licht uit, spot aan. Vanaf 17 oktober 2024 zijn de triceratopsen samen te zien in Naturalis.

Het Dino team van Naturalis
Naturalis | Licentie: CC BY 4.0
Het Dino team van Naturalis

Ook interessant