De mineralen van Naturalis

Sanne van Gammeren, 4 september 2017

Op aarde leven de vreemdste wezens, maar in de bodem kom je de vreemdste dingen tegen: mineralen. Ieder mineraal heeft unieke eigenschappen. Je vindt ze overal: in een potlood, in brood, in sieraden en in de natuur. Deze natuurlijke mineralen vertellen ons wat er in het verleden in de aardkorst gebeurde. Ze zouden ons zelfs kunnen vertellen hoe oud de aarde is. Mocht dat nog niet gek genoeg zijn: er zijn ook giftige mineralen.

Onderdeel van:

Aarde

Welke mineralen kom jij wel eens tegen?

Mineralenexperts van Naturalis

Naturalis heeft achthonderdduizend mineralen in de collectie. Leo Kriegsman is mineralen wetenschapper en kijkt graag naar die collectie. Ook is hij heel nieuwsgierig naar het verleden. Hij maakt dunne plakjes van gesteenten met mineralen en legt die onder de microscoop. Hij bekijkt hoe zo’n stukje steen in elkaar zit en probeert te achterhalen hoe een mineraal is ontstaan. De mineralen die Leo bekijkt zijn diep in de aarde gevormd. Aan de plakjes ziet hij hoe diep en hoe heet het was. Hoe meer je over het ontstaan van mineralen weet, hoe meer te zeggen is over het verleden van de aarde.

Mineralen in de collectie

Collectiebeheerder Arike Gill kent ieder mineraal in de Naturalis collectie. Er zijn wereldwijd meer dan vijf duizend mineralen bekend en een groot deel daarvan is giftig. Vooral de poederige giftige mineralen zoals Orpriment zijn gevaarlijk, omdat die makkelijk aan je handen komen als je ermee werkt. Als je daarna een boterhammetje eet zonder je handen te wassen, krijg je het binnen. Arike werkt daarom altijd met handschoenen aan, zodat ze het nooit per ongeluk binnenkrijgt. Bij veel giftige mineralen komt het gif pas vrij als het mineraal vermalen wordt.

Orpiment

Thinkstock | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0

Giftige mineralen in de tentoonstelling

De mineralen uit de Naturaliscollectie zijn erg mooi, maar soms ook heel giftig. Die mineralen zijn bijvoorbeeld Orpiment, Realgar, Arsenopyriet en Antimoniet. Orpiment is een prachtig geel mineraal dat vroeger werd gebruikt in make-up of Chinese medicijnen. Realgar werd gebruikt om opgezette dieren te beschermen tegen vraat van beestjes. Arsenopyriet in de aardkorst kan grondwater in gebieden in Bangladesh vergiftigen. Het vergiftigt nietsvermoedende mensen langzaam als ze het grondwater oppompen. In de oudheid gebruikte men Antimoniet om haar en wenkbrauwen te verven. In de middeleeuwen gaf het de kleur aan inkt en verf.

Thinkstock | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0

Pyriet vergiftigt grondwater

Onderzoek naar mineralen

Onderzoek naar mineralen is zowel belangrijk voor de gezondheid van mensen als voor de kennis over het verleden. Alle mineralen hebben unieke eigenschappen, die wij gebruiken in allerlei dagelijkse producten. Niet alle giftige mineralen zijn schadelijk voor de mens. Het hangt van de concentratie van een gifstof af in hoeverre die echt gevaarlijk is. Een stuk giftig mineraal is prachtig, maar raak het liever niet aan.

Realgar bestreed vroeger beestjes

Thinkstock | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0

Bergkristal Naturalis foto Taco van der Eb

Bergkristal Naturalis foto Taco van der Eb | Licentie: CC BY-NC-ND 4.0