Dr. Hanco Zwaan van het Nederlands Edelsteen Laboratorium (NEL) onderzoekt allerlei edelstenen. Hij controleert bijvoorbeeld de echtheid en de waarde. Hanco wil ook weten waar de stenen vandaan komen. In 2009 was hij in Brazilië, in de amethistmijn van Ametista do Sul.
“Amethist is een populaire edelsteen, met een prachtige paarse kleur. Uit amethistkristallen slijpt men prachtige stenen om sieraden te maken. Omdat amethist veel wordt gevonden, is die niet zo duur als bijvoorbeeld diamant of robijn. Toen ik in die Braziliaanse amethistmijn was, zag ik met eigen ogen de grote hoeveelheid amethist die naar boven werd gebracht.”
“De mijnen van Ametista do Sul zijn als een soort tunnels van wel honderden meters lang in de bergwanden gehakt. Miljoenen jaren geleden stroomden in dit gebied namelijk grote lavastromen. Die lava is in de steensoort basalt veranderd, met daarin zogenaamde geoden. Geoden zijn holtes waarin kristallen groeien. De mijnwerkers weten dat ze om geoden te vinden de oude lavastromen moeten volgen bij het uithakken van nieuwe mijngangen. Ik vond het als geoloog heel bijzonder dat ik aan heel kleine verschillen in het gesteente kon zien waar de geoden zaten, maar de mijnwerkers vinden de geoden vooral door met hamers op de wanden te tikken. Holle steen klinkt heel anders dan volle en zodra ze op een steen tikken en dat bijzondere geluid horen, weten ze dat daar een geode zit.”
“De volgende stap is dat ze een klein gaatje boren in de geode, en met een glasvezelcameraatje naar binnen kijken. Als er mooie, heldere kristallen in zitten, wordt de geode opengebroken en voorzichtig in stukken gehakt. Van de heldere, losgemaakte kristallen worden stenen geslepen voor sieraden. Maar als de mijnwerkers de kristallen net niet helder genoeg vinden voor de sieradenindustrie, doen ze hun best om de geode in zijn geheel uit de mijn te halen. Daarna maken ze bijvoorbeeld een mooie opening in de geode, of zagen ze de hele geode in twee helften, zodat de kristallen goed zichtbaar zijn. Die geoden worden dan verkocht, bijvoorbeeld aan musea.”
“Dat is daar inderdaad een prachtig voorbeeld van. Het is een bijzondere geode. Hij is bijna tweeënhalve meter hoog en er is zo goed als niets aan veranderd. Vaak wordt de buitenkant van een grote geode bijvoorbeeld gewoon met beton verstevigd. Daar wordt dan weer overheen geschilderd, om het echt te laten lijken. Maar met de grote geode van Naturalis is dat allemaal niet gebeurd, die is gewoon helemaal echt.”
“Jazeker, dat gebeurt zelfs op grote schaal. Er bestaat bijvoorbeeld een gele edelsteen genaamd citrien. Citrien en amethist lijken veel op elkaar, want het zijn allebei varianten van het mineraal kwarts. Hoewel amethist veel voorkomt, is citrien zeldzaam in de aardkorst. Daarom zijn er nauwelijks sieraden van. Wat je wel veel in sieraden tegenkomt, is amethist die in een oven is verhit. Dan verandert de kleur van paars naar geel! Dat noem je dan geen echte, maar ‘behandelde’ citrien. Ook heel veel andere edelstenen worden behandeld of zelfs nagemaakt. Misschien niet zo zeer in het geval van amethist en citrien, maar meestal zijn behandelde edelstenen veel minder geld waard dan echte. Soms worden mensen daarmee opgelicht. Gelukkig kunnen we in het Nederlands Edelsteen Laboratorium van Naturalis precies zien of kristallen echt, behandeld, of zelfs nep zijn.”
Wil je weten hoe je echte edelstenen van nep kunt onderscheiden? Hier legt Hanco er meer over uit bij de Keuringsdienst van Waarde.
