Mátyás Bittenbinder

gifonderzoeker

Tirza Allijn, 9 april 2020

Jaarlijks worden er wereldwijd twee tot vijf miljoen mensen gebeten door slangen. Hiervan gaan er zo’n 100.000 mensen dood. We merken er in Nederland niet veel van, maar het is elders een groot probleem. Het enige dat werkt tegen een slangenbeet is antigif. Maar hoe verkrijgen we dat antigif? Mátyás, onderzoeker bij Naturalis, vertelt.

Wat onderzoek je?

“Ik doe onderzoek naar gif, vooral van slangen. Slangengif bestaat uit een mengsel van gifstoffen. Die gifstoffen noemen we toxines. Eén slangensoort heeft soms wel honderden verschillende toxines in zijn gif. Daar is nog lang niet alles over bekend. Ik onderzoek die toxines en wat ze doen met ons lichaam.”

Mátyás (rechts) met een adder en zijn collega Jory van Thiel tijdens veldwerk in Nederland.

Hoe onderzoek je de toxines?

“In het lab scheiden we de verschillende toxines met een machine. We kijken hoeveel soorten toxines er in het gif zitten; een cobra heeft er bijvoorbeeld 50 verschillende. Daarna kijken we per toxine wat het effect is op het lichaam. Sommige hebben effect op het zenuwstelsel, deze remmen bijvoorbeeld de hartslag. Andere beïnvloeden bijvoorbeeld de stolling van het bloed of maken onze weefsels kapot. Daar hebben we verschillende testen voor.”

Hoe werkt zo’n test?

“Ik kijk zelf vooral naar het effect van gif op cellen van het lichaam. We hebben in het lab platen waarop we menselijke cellen laten groeien. Deze cellen worden gedoneerd door mensen. Op die cellen druppelen we dan een beetje gif. Na vierentwintig uur kijken we wat er is gebeurd. Als de cellen in de stress zitten of dood zijn, heeft het gif effect. Cellen die gestrest zijn, zien er onder de microscoop kapot uit, ze zijn leeggelopen en gekrompen.”

Mátyás in beschermende kleding in het lab.

Mátyás met een adder (Vipera berus), de enige giftige slang van Nederland.

Mátyás met een adder (𝘝𝘪𝘱𝘦𝘳𝘢 𝘣𝘦𝘳𝘶𝘴), de enige giftige slang van Nederland.

Wat gebeurt er als je wordt gebeten door een slang?

“Er leven zo’n 750 soorten gifslangen op aarde. Die hebben allemaal hun eigen gif; zie het als een bibliotheek aan verschillende soorten toxines. Als je wordt gebeten door een cobra in Afrika, dan zijn de effecten van die beet anders dan als je wordt gebeten door een ratelslang in Amerika. Ratelslangengif maakt lichaamsweefsel kapot, dan moet in het ergste geval je vinger of hand geamputeerd worden. Terwijl het gif van een cobra er juist voor zorgt dat je niet meer kunt ademhalen. Om het juiste antigif toe te dienen, is het belangrijk om te weten door welke slang je bent gebeten.”

Wat valt jullie op aan de adder, is het makkelijk om deze slang te vinden in Nederland?

Hoe maak je antigif?

“Antigif bestaat uit antilichamen. Dat zijn stoffen die het lichaam aanmaakt tegen indringers. Die indringers kunnen bacteriën, virussen of parasieten zijn, maar ook toxines in slangengif. Eerst melken we de slang om het gif te krijgen. Daarna injecteren we een paard met een klein beetje van dat gif. Omdat het zo weinig is, merkt het paard er zelf weinig van. We nemen dan bloed af van het paard; daarin zitten de antilichamen. Die antilichamen halen we uit het bloed en de rest van het bloed geven we weer terug aan het paard. Onze medicijnen worden dus deels gemaakt door paarden. Paard blij en wij blij!

Het melken van een taipan (Oxyuranus scutellatus), een van de giftigste slangensoorten op aarde.

Het melken van een taipan (𝘖𝘹𝘺𝘶𝘳𝘢𝘯𝘶𝘴 𝘴𝘤𝘶𝘵𝘦𝘭𝘭𝘢𝘵𝘶𝘴), een van de giftigste slangensoorten op aarde.

Wat wil je later worden?

“Ik wil uiteindelijk vertegenwoordiger van de biologie worden. Neem slangengif, mensen weten vaak iets over slangen, maar ook nog veel niet. Gif is spannend, het kan dodelijk zijn maar het kan ook een medicijn zijn. Dat vind ik gaaf om over te vertellen!”