Het Portugees oorlogsschip: een verlammende samenwerking

Daphne Bais, 20 september 2017

In de Atlantische oceaan drijven soms wonderlijke blauwe ballonnetjes. Stel, je zit in een bootje op die oceaan en je ziet een paar van die ballonnetjes. Het lijken wel plastic zakjes en je wilt ze uit de oceaan vissen. Daar hoort nu eenmaal geen plastic te zwerven. Maar dat kun je in dit geval maar beter niet doen! Het drijvende plastic zakje is namelijk een erg giftig dier! Het Portugees oorlogsschip heeft heel lange tentakels waarmee hij gemeen kan steken.

Onderdeel van:

Wetenschappelijke naam

Physalia physalis

Verspreiding

Atlantische oceaan

Grootte

tot 30 centimeter, tentakels 15-50 meter

Portugees Oorlogsschip
Een plastic zak, of toch niet?
(c) Thinkstock | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0

Samen sterk

Het Portugees oorlogsschip lijkt op een kwal, maar is het niet. Het is niet eens één dier, maar een verzameling poliepen! Die verschillende poliepen hebben allemaal een eigen taak. De poliepen zijn zo klein, dat met het blote oog niet te zien is, dat het verschillende beestjes zijn. Zo drijft een groep poliepen boven water, de gasblaas. Die zit vol met gassen zodat hij blijft drijven. De vorm van de gasblaas kan het Portugees oorlogsschip aanpassen. Zo zeilt hij op de wind, net als de zeilschip. De tentakels van het Portugees oorlogsschip worden wel 50 meter lang! Met deze tentakels vangt hij zijn prooi en met het gif verlamt hij ze. De tentakels brengen het voedsel dan naar de groep ‘eetpoliepen’, onder de gasblaas. Weer een andere groep poliepen zorgt voor de voortplanting. Samen vormen de groepen poliepen één dier: het Portugees oorlogsschip.

Portugees oorlogsschip
(c) Thinkstock | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0

Waarom zijn 50 meter lange tentakels handig? Bedenk ook een nadeel.

Gif schieten

Het gif van het Portugees oorlogsschip zit in kleine harpoentjes in de tentakels. Als de prooi de tentakels aanraakt, schieten er harpoentjes met gif uit de tentakels. Kleine vissen en andere prooien raken erdoor verlamd en worden opgegeten. Voor mensen is het gif ook gevaarlijk en pijnlijk. Na een steek begint de plek pijnlijk te branden en krijg je rode striemen. Van het gif kun je een allergische reactie krijgen. Zelfs los drijvende, afgebroken tentakels steken zwemmers. Bij het optillen van een aangespoeld Portugees oorlogsschip werkt na dagen het gif nog.

Lederschildpad
(c) Thinkstock | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0
Lederschildpad

Omgaan met gif

Toch is er een aantal dieren dat iets tegen het gif heeft gevonden! De blauwe draak bijvoorbeeld. Deze zeenaaktslak gebruikt het gif van het Portugees oorlogsschip voor zijn eigen bescherming. Het oorlogsschipvisje heeft ook iets slims. Hij is heel lenig en ontwijkt  daarmee de meeste tentakels. Hij heeft geen last van het gif en leeft in zijn jonge jaren tussen de tentakels als bescherming tegen dieren die hem op willen eten. De lederschildpad heeft het Portugees oorlogsschip op zijn menu staan. Door onder andere overbevissing en het vele plastic in de zee, zijn er nu steeds minder lederschildpadden die het Portugees oorlogsschip opeten. De lederschildpad ziet het plastic aan voor voedsel en daar stikt hij in.

Onderzoek naar gif

Er zijn verschillende manieren om een steek van een Portugees oorlogsschip te behandelen, maar omdat het geen echte kwal is, moet je het niet als een kwallenbeet behandelen! Veel mensen doen dit wel, waardoor ze soms de pijn erger maken  Als je een steek verkeerd behandeld, krijg je soms nog extra gif binnen ook. Het is daarom altijd belangrijk om te weten door wat je bent gestoken. Er is veel onderzoek naar de gevolgen van het gif van het Portugees oorlogsschip en andere neteldieren. Zo kan het gif misschien ooit gebruikt worden voor medicijnen. Misschien als jij later wetenschapper wordt, ontdek je wel een medicijn met het gif van deze dieren!