Trilobieten: veelzijdige dieren

Trilobieten zijn geleedpotigen net zoals insecten, spinnen en krabben. Anders dan bijvoorbeeld mensen hebben zij hun skelet aan de buitenkant van hun lichaam. Dat noem je een exoskelet. Hun lichaam bestaat uit drie stukken: een kopschild, het lijf en een staartschild. Om te kunnen groeien, vervelden trilobieten. Meestal scheurde het exoskelet dan tussen hun kop en hun lijf. Op hun kop hadden bijna alle trilobieten daarom speciale scheurlijnen waardoor het vervellen makkelijker ging. Aan de plek waar de scheurlijnen zitten, herken je de verschillende soorten. Zo heb je zijrandige, kophoekige en achterrandige scheurlijnen. Andere trilobieten hebben geen scheurlijnen. Zij hebben ze nooit gehad of zijn ze in de loop van de tijd verloren.

Het lichaam van een trilobiet wordt ook nog op een andere manier in drie stukken verdeeld. Net als gordeldieren en sommige pissebedden konden trilobieten zich oprollen om zich te beschermen tegen vijanden. Hun pantser bestaat uit drie verschillende delen die ook wel ‘lobben’ worden genoemd: één links, één in het midden en één rechts. Hier komt hun naam vandaan. Trilobiet betekent namelijk letterlijk ‘drielobbige’.

Op ieder continent vind je fossielen van trilobieten. Deze zijn niet altijd compleet. Soms vindt je er alleen stukjes van het lijf. Dit zijn de vervellingen. Omdat je trilobieten altijd samen vindt met zoutwaterdieren, is het vrij zeker dat trilobieten echte zeedieren waren. Ze kwamen voor in oceanen over de hele wereld en leefden zowel in ondiep als heel diep water. Omdat trilobieten makkelijk te herkennen zijn en op veel plekken gevonden worden, gebruikt men ze als gidsfossielen. Aan een gidsfossiel is te zien hoe oud de gesteentelaag is. Stel dat een soort 300 miljoen jaar geleden is uitgestorven en 1 miljoen jaar heeft bestaan. Dan is de gesteentelaag tussen de 301 en 300 miljoen jaar oud. Maar bestond een trilobietensoort 10 miljoen jaar, dan kan de gesteentelaag tussen de 310 en 300 miljoen jaar oud zijn. Als een soort maar kort bestaan heeft, is de leeftijd van het gesteente dus het nauwkeurigst te bepalen. Wanneer je eenzelfde soort trilobiet op een andere plek vindt, mag je ervan uitgaan dat de gesteentelaag uit dezelfde periode komt.

Er zijn ook fossiele kruipsporen ontdekt die trilobieten hebben achtergelaten. Hiervan leren we hoe trilobieten zich bewogen. Er zijn drie soorten sporenfossielen: Rusophycus, Cruziana en Diplichnites. Rusophycus is een rustende trilobiet die zichzelf ingroef en op die plek zijn pootjes heen en weer bewoog. Sommige onderzoekers denken dat trilobieten die dit spoor achterlieten eitjes aan het leggen waren. Wanneer trilobieten door zand en modder bewogen en gedeeltelijk bedekt werden, vind je het sporenfossiel Cruziana. Door hun wangstekels zie je vaak randen aan de zijkanten van dit sporenfossiel. Bij Diplichnites vind je lange of korte strepen, achtergelaten door zwemmende trilobieten die met hun pootjes soms nog de bodem raakte.