Je kent gevlekte hyena’s misschien als de geniepige schurken die achter Simba aanzitten in de film De Leeuwenkoning. Maar er zit meer achter het duivelse lachje van deze dieren dan je zou denken. Bij hyena's hebben de vrouwtjes een hogere status dan de mannetjes. Is dit voor alle hyena’s voordelig?
Ze lijken een beetje op wollige gestipte honden met grote spitse oren. Anders dan de hond die thuis op de bank ligt, hebben hyena’s bij veel mensen een slecht imago. Ze staan bekend als zwervers die de botten en restjes eten die zijn achtergelaten door andere dieren. Maar hyena’s zijn slim, en er zit meer achter deze jagers dan hun imago doet vermoeden.
Gevlekte hyena’s struinen in groepen over de savannes van Afrika. Ze leven vaak in grote clans met soms wel honderd andere hyena’s. De clans zitten ingewikkeld in elkaar. Ze hebben namelijk altijd een duidelijke rangorde. Aan de top staat een groep vrouwtjes. Deze vrouwtjes zijn vaak familie van elkaar. Ook binnen deze groep vrouwtjes zit nog een rangorde met de oudste vaak aan de top. Maar zelfs het vrouwtje met het minste aanzien staat nog steeds boven de mannetjes.
Hyena’s hebben vanaf hun geboorte een plek in de rangorde. De jongen van moeders van stand hebben zelf ook een hogere status. Hoe hoger je status, hoe eerder aan tafel. Welpjes met aanzien overleven daardoor het vaakst. Zoontjes met aanzien verlaten na de puberteit hun clan om met vrouwtjes uit een andere clan te paren. Door deze keuze beginnen de mannetjes helemaal onderaan in de rangorde van hun nieuwe clan en krijgen ze dus alleen de restjes van het eten. Maar dat nemen ze voor lief, in ruil voor zo’n nestje.
De keuze van mannetjes om de clan van hun moeder te verlaten, zorgt ervoor dat vrouwtjes dominanter blijven. Vrouwtjes blijven namelijk vrijwel altijd bij elkaar. Hierdoor vormen ze een sterke groep waar de mannetjes niet tegenop kunnen. Onderzoekers denken dat mannetjes gaandeweg gestopt zijn met proberen hogerop te komen waardoor deze rangorde op een natuurlijke manier is ontstaan.
Als een aantal mannetjes constant zou proberen de macht te krijgen, lopen ze zelf de kans om ernstig gewond te raken. Vrouwtjes zijn groter en agressiever dan de mannetjes, dus het zou geen fijn gevecht zijn. Daarnaast hebben mannetjes-hyena’s vrouwtjes nodig om zich voort te planten. Het lichaam van vrouwtjes zit zo in elkaar, dat ze alleen kan paren als ze het echt wil. Anders lukt het niet. Het mannetje kan zich dus maar beter gedragen.
De rangorde zorgt wel ook voor veel goeds, zoals een duidelijke taakverdeling. Hyena’s jagen in kleine groepjes en brengen hun prooi terug naar de vrouwtjes die hun leefgebied beschermen. Door samen te werken en soms in grotere groepen aan te vallen, lukt het de hyena’s om veel prooien mee terug te nemen. Oke, het mannetje mag dan misschien als laatste eten, maar zonder deze clan had hij misschien helemaal niks.
