Cicero Moraes (Arc-Team) et al, Wikimedia Commons | Licentie: CC BY 4.0
Alles in hokjes plaatsen
Al bijna 300 jaar lang delen wetenschappers alles wat leeft in groepen op basis van bepaalde kenmerken. Alles krijgt daarbij een wetenschappelijke naam. Handig, want met die naam weet iedereen waar het over gaat. Dieren horen bij dezelfde ‘soort’ als ze samen vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen en veelal dezelfde vorm en erfelijke eigenschappen hebben. Soorten die veel op elkaar lijken, maar samen geen vruchtbare nakomelingen krijgen horen bij hetzelfde ‘geslacht’. Een tijger en een leeuw horen volgens de wetenschap bij het geslacht Panthera. Een paard en een zebra horen bij het geslacht Equus. Mensen horen bij het geslacht Homo. Deze drie geslachten samen horen bij de ‘klasse’ van de zoogdieren. Het indelen wordt lastig als een soort is uitgestorven en er alleen fossielen over zijn. Men kijkt in dat geval dan ook puur naar de vorm van de fossielen.
Een nieuw soort mens?
In 2013 werden in de ‘Rising star’ grotten in Zuid-Afrika de fossiele resten van mensachtigen opgegraven. Nog nooit werden er zoveel menselijke botten bij elkaar gevonden. Ruim 1500 stuks! De wetenschap stond op zijn kop; ging het om een nieuwe soort? De fossielen hadden kenmerken van zowel oudere mensachtigen (Australopithecus) als modernere (Homo). Wat nu? Er werd besloten dat het om een nieuwe soort ging. Onderzoekers bedachten een nieuwe naam, speciaal voor deze nieuwe mens: Homo naledi, wat ‘stermens’ betekent.
Een deel van de gevonden botten in Zuid-Afrika.
Berger et al (2015) eLife | Licentie: CC BY 4.0
De één of de ander
Maar is Homo naledi wel echt een aparte soort? De botten lijken namelijk veel op die van ons, Homo sapiens. Zo is de vorm (morfologie) van de handen en voeten bijna gelijk aan die van ons. Ook de onderkaak lijkt op de onze. Die is smal met vrij kleine kiezen. Tegelijkertijd wijzen de schouderbotten erop dat deze mensachtige mogelijk goed kon klimmen en hangen, iets dat onze meer primitieve voorouder (Australopithecus) veel beter kon dan wij. Ook de herseninhoud is kleiner dan die van de huidige mens. Veel wetenschappers zijn dan ook van mening dat het wel een aparte soort (morfotype) moet zijn.
Hokjes afbreken
Niet iedere onderzoeker steunt deze gedachte. Omdat er bij zoveel (fossiele) soorten twijfel bestaat, zijn sommige wetenschappers van mening dat het indelen in soorten, of ordenen, onnodig en tijdrovend is. Waarom stoppen we niet gewoon met het indelen in soorten? Dat is voor uitgestorven levensvormen sowieso geen gek idee. We hebben de hokjes zelf gebouwd, dus we kunnen ze ook weer afbreken. Paleontoloog John de Vos is het daar mee eens. Hij vindt dat we niet op soort moeten indelen, maar op geslacht. Dat betekent dat Homo naledi en Homo sapiens gewoon de naam Homo krijgen. Evolutiebioloog Paul Storm vindt ook dat de huidige definitie van soort rammelt. Hij verwijst daarbij naar Darwin die meer dan 150 jaar geleden al zei: “De term soort wordt dus een nutteloze abstractie die telkens een afzonderlijke scheppingsdaad impliceert en veronderstelt". Hij wilde hiermee zeggen dat een soortnaam geven geen zin heeft, omdat, zegt Paul, “...de levende wereld om ons heen altijd in beweging is, waarbij levensvormen overgaan in andere of uitsterven.” Het staat nooit stil. Al het leven blijft zich aanpassen, ook de mens. Spreekt men in de toekomst nog wel over soorten? Zijn alle mensachtigen straks gewoon alleen Homo?
