Hoe teken je als een wetenschapper?

Niels Waarlo, 14 juli 2017

Wil je tekenen als een echte wetenschapper? Dan moet je dat wel volgens een stappenplan doen. In 1847 stelde de bioloog Hermann Schlegel regels op waaraan een wetenschappelijke tekening moet voldoen. Schlegel wist waarover hij het had. Hij was niet alleen directeur van 's Rijks Museum van Natuurlijke Historie, de voorloper van Naturalis, maar zelf ook een goede tekenaar. Tegenwoordig houden wetenschappelijk illustratoren zich nog steeds aan Schlegels regels. Probeer het zelf eens, met een plant uit de tuin bijvoorbeeld!

Onderdeel van:

Zo echt mogelijk

Schlegel ging er vanuit dat een wetenschappelijke illustratie de kenmerken van het afgebeelde voorwerp zo moet weergeven, dat je met de tekening wetenschappelijk onderzoek kunt doen. Eigenlijk moet de tekening het afgebeelde voorwerp dus vervangen. Dat is handig, want het voorwerp aan iedereen uitlenen kan natuurlijk niet. Iedereen een afbeelding van het voorwerp laten bekijken kan wel. Om een tekening te maken die de werkelijkheid goed laat zien moet de tekenaar werken volgens onderstaande eisen.

(c) Naturalis I CC BY-NC-SA-4.0
Hermann Schlegel

Vijf regels

Als je zelf wilt tekenen, denk dan aan het volgende:

1. Teken het voorwerp zo nauwkeurig mogelijk na. Let op details. Teken bij een pootje bijvoorbeeld nauwkeurig het aantal tenen, teenkootjes en nagels.

2. Beeld het voorwerp zo af, dat je zo min mogelijk lange onderdelen hoeft in te korten. Een voorbeeld: als je een libelle tekent, doe dit van boven. Als je het van de zijkant doet, kun je de vleugels namelijk niet goed tekenen. Als je het van de voorkant doet, zie je het lange lijf juist niet. Een vis teken je van de zijkant, een zoogdier ook. Hoe zou jij een kever laten zien?

3. Beeld geen individuele afwijkingen van het voorwerp af als je de soort wil laten zien. Als een zweefvlieg bijvoorbeeld een hap uit een vleugel heeft, teken dit niet! De enige uitzondering hierop is wanneer het om een tekening van het Holotype gaat.

4. Geef de positie van de voorwerpen eenvoudig en natuurgetrouw weer. Vogels zittend, zoogdieren staand, vissen met gespreide vinnen en insecten met gespreide vleugels.

5. Laat de lichtval zo natuurlijk mogelijk zijn, liefst van de zijde invallend en zonder donkere schaduwen.

Wetenschappers met de tekenpen

In Naturalis werken nog steeds wetenschappers die goed kunnen tekenen. Voor een wetenschapper is goed kunnen tekenen een voordeel. Als je tekent moet je namelijk goed kijken. Een wetenschapper die goed naar een dier kijkt, heeft een beter oog voor details die voor de beschrijving van een diersoort van belang zijn. Dat geldt natuurlijk ook voor jou. Dus, wil je de kever die je hebt gevonden écht goed bestuderen? Probeer hem maar eens na te tekenen!