Schaap, bizon, gazelle en springbok. Wat hebben deze dieren gemeen? Hun kop is versierd met hoorns. Ze zijn er in alle soorten en maten: lang, dik, puntig of gekruld. Maar allemaal hebben ze een kern van bot. Het bot zit aan de schedel vast. De buitenste laag bestaat uit keratine. Dat is hetzelfde materiaal waarvan jouw nagels en haren gemaakt zijn. Wanneer leefde het eerste dier met hoorns?
Er is niet één voorouder van alle gehoornde dieren. Hoorns zijn namelijk meerdere keren ontstaan, allemaal bij andere diersoorten. Dat is minimaal drie keer gebeurd, maar misschien vaker. Er zijn wetenschappers die denken dat hoorns wel zeven keer zijn ontstaan! Daarom zijn er meerdere soorten hoorns. Neushoornhoorns, hebben geen kern van bot, maar koeienhoorns bijvoorbeeld wel.
Laten we kijken naar de hoorns van schapen, bizons, gazellen en springbokken. Deze dieren horen allemaal bij één groep: de holhoornigen. De vroegste holhoornige die we kennen is Eotragus. Hij leefde tijdens het Mioceen, 20-18 miljoen jaar geleden. Eotragus leek op een kleine antilope. Eotragus was de eerste met hoorns zoals holhoornigen die hebben.
Hoorns zijn handige werktuigen en wapens. Vandaag de dag schrapen hoefdieren met hun hoorns de bast van bomen af om het op te eten. De mannetjes schudden trots met hun kop om indruk te maken op de vrouwtjes. En als een conflict hoog oploopt, veranderen de hoorns in wapens. De aanvaller slingert zijn hoorns naar de zachte zijkant van de tegenstander. De tegenstander probeert met zijn eigen hoorns de aanval op te vangen. Dan beukt hij zo snel hij kan zijn hoorns naar voren voor een tegenaanval.
Zijn hoorns dan ontstaan omdat ze handig waren bij het vechten? Er zijn wetenschappers die dat denken. Sommige dieren hadden misschien toevallig een iets uitstekende knobbel op zijn hoofd. In een gevecht kon dat dier zijn tegenstander meer pijn doen. Dan zou hij meer gevechten winnen. Handig! Langzaam werden de knobbels groter en gevaarlijker. Zo ontstonden hoorns.
Sommige wetenschappers denken dat dit maar één deel van het verhaal is. Later, toen hoorns scherp werden, werd vechten heel gevaarlijk. Je kunt doorboord worden door de hoorns van je tegenstander. Liever niet dus! Dieren die het gevecht uit de weg gingen, raakten niet gewond. Zij overleefden langer. Daardoor kregen ze meer nakomelingen. Hoorns werden zo steeds minder gebruikt om mee te vechten. Wel werden ze gebruikt om mee te dreigen: “Pas op, ik ben gevaarlijk!” Op die manier ontwikkelden hoorns zich verder. Daarom zie je vandaag de dag zoveel lange, ingewikkelde en indrukwekkende hoorns.
