Bejaarde dieren, seniore planten en schimmelige oudjes

Maartje Kijne, 21 september 2018

Ouderdom komt met gebreken. Grijze haren, rimpels en krimpen zijn een gevolg van veroudering. Dat is iets anders dan ouder worden. Immers, niet iedereen wordt op dezelfde manier oud. Waardoor en hoe verouderen dieren, planten en schimmels? Onderzoekers van Naturalis en Leyden Academy geven antwoord op vragen.

Onderdeel van:

Wat is veroudering?

Dr. David van Bodegom werkt als verouderings-wetenschapper bij Leyden Academy on Vitality and Ageing. Hij legt uit: “Veroudering bij mensen heeft te maken met slijtage van cellen. Gelukkig vervangt en herstelt ons lichaam veel cellen. Maar op een bepaalde leeftijd slijten cellen sneller dan ze herstellen. De schade stapelt zich op. Op een gegeven moment is die schade zo ernstig dat de werking van de organen afneemt. Spierkracht, denkkracht, zicht of gehoor nemen ook af. Je krijgt kwaaltjes.”

 

Een oude chimpansee
CC0
Een oude chimpansee

Verouderen dieren ook?

“Jazeker, ook dieren bestaan uit cellen die groeien en slijten. In de natuur zie je niet vaak stokoude dieren. Een zwak dier is een makkelijke prooi. Een blind dier verongelukt. Dierentuindieren of huisdieren bereiken vaak wel een hoge leeftijd. Hun kwalen zijn soms zichtbaar, zoals haaruitval, traagheid of moeilijk eten. Krimpen komt ook voor, maar niet bij elke diersoort. Een kreeft of krab blijft bijvoorbeeld altijd groeien.”

 

Krijgen oude planten ook kwalen?

Onderzoeker Marco Roos van Naturalis: “Ja, ook planten verouderen. Je ziet het vooral goed bij bomen. Heel oude bomen noemen we veteraanbomen. Sommige bomen, zoals eiken, worden honderden jaren oud. Sequoia's zelfs meer dan 1000 jaar oud. Veteraanbomen hebben een holle stam en op veel andere plekken holten, spleten en scheuren. Ze hebben allerlei (houtrot)schimmels en zwaar dood hout in de kroon, het bovenste gedeelte. Hun hoogte neemt af. Deze oudjes leven vaak nog tientallen tot honderden jaren verder en leveren stekjes die uitgroeien tot nieuwe bomen. Ze dragen enorm bij aan een gezonde biodiversiteit van vogels, vleermuizen en andere zoogdieren, insecten en schimmels. Uiteindelijk sterven ze door schimmelinfecties, stormschade, waterstress, vraat, parasieten of overgroeiing door algen, mossen of planten. Zo’n boom maakt heel wat mee in zijn leven.”

400-jaar oude gouden regen in Hortus Botanicus Leiden
(c) Jan Hengstmengel | Licentie: Alle rechten voorbehouden
De gouden regen in de Hortus Botanicus Leiden is zo’n 400 jaar oud.

Bestaan er bejaarde schimmels?

Paddenstoelenexpert Hans Adema: “Ik weet wel dat schimmels heel oud kunnen worden. In Zuid-Frankrijk is een heksenkring van een trechterzwam die, toen men die ging volgen 700 jaar oud was. Inmiddels heeft hij z'n 775ste verjaardag gevierd. Een heksenkring sterft van binnenuit en groeit verder aan de buitenkant; de kring wordt ieder jaar iets groter. Schimmels zijn verrassende en vreemde organismen. Het mycelium (schimmeldraden of zwamvlok) leeft zo goed als eeuwig, maar de afzonderlijke stukken draad en de paddenstoelen niet.” 

 

Heksenkring
(c) Pethan | Licentie: Alle rechten voorbehouden
Heksenkring

Hoe verouderen schimmels?

Jorinde Nuytinck is schimmeldeskundige bij Naturalis: “Zoals Hans al zegt; sommige schimmels worden honderden jaren oud. De honingzwam in Noord-Amerika die bekend staat als 'Humongous Fungus' zou zelfs tussen de 2000 a 8000 jaar oud zijn. Er zijn ook schimmels en gisten die maar enkele dagen oud worden. Om veroudering te begrijpen, kijken onderzoekers naar wat er in de cellen gebeurt. Bij Podospora anserina, een mestbewonende schimmel, is ontdekt dat de toestand van het DNA bepaalt of een schimmel van dezelfde soort oneindig vermeerdert of trager en zwakker wordt en sterft.”

Als we veroudering begrijpen, kennen we dan ook het geheim van de eeuwige jeugd? 

 

Ook interessant