Heb je wel eens een spons gebruikt om iets schoon te maken? Een schoonmaakspons is vernoemd naar een dier dat er op lijkt: de spons. In de zee leven duizenden soorten sponsdieren. Van tropische gebieden tot de noordpool, sponzen zijn overal te vinden. Het zijn wel gekke dieren. Ze zitten vast aan de grond als planten. Bewegen doen ze nauwelijks. Toch zijn het dieren. Ze hebben dezelfde soort cellen als dieren en ze zijn niet groen zoals planten.
Sponzen zijn simpele dieren. Ze hebben geen organen zoals bijvoorbeeld een hart of longen. Hun lichaam bestaat uit cellen die allemaal een eigen taak hebben. De belangrijkste taak is het filteren van water. Sponzen zuigen het water op door een buis die aan de onderkant vast zit aan de bodem van de zee. Het water gaat door de wand van de buis naar binnen. In het lichaam worden er kleine voedseldeeltjes uit het water gehaald. Aan de bovenkant van de buis verlaat het water de spons weer. Door alle gaten en kanalen in hun lichaam filteren sponzen voortdurend water.
Bij sponzen komen drie verschillende vormen voor: bekersponzen, geweisponzen en korstsponzen. In het plaatje hieronder zie je hoe deze sponzen het water filteren. De cellen van de spons zijn geel en rood. Tussen de cellen zit een soort gellaag, deze is grijs gekleurd. De witte stukken zijn de gaten en kanalen in de spons en de blauwe pijl laat zien hoe het water stroomt.
Sponzen doen niet aan wegrennen, -zwemmen of -vliegen. Hun machtigste wapen om zich te verdedigen tegen vijanden is gif. Wist je dat sponzen bij de meest giftige zeedieren horen? Ondanks hun extreme giftigheid zijn er zeenaaktslakken die sponzen eten. Zij slaan het gif op in hun lichaam en worden zo zelf giftig. Andere zeedieren denken wel twee keer na voordat ze zo’n giftige spons opeten.
Sponzen gebruiken hun gif ook op andere manieren. Het gif van sponzen beschermt hen tegen allerlei ziektes. Sponzen hebben altijd virussen en bacteriën om zich heen. Om niet ziek te worden, verdedigen ze zich met gif. Daarnaast gebruiken sponzen hun gif om wat ruimte vrij te maken op de zeebodem. Doordat daar veel dieren leven, is er weinig ruimte om te groeien. Sponzen vallen met hun gif daarom soms koraal aan. Wanneer het koraal door de gifaanval dood is gegaan, groeien sponzen op het skelet van het koraal. Zo maken ze voor zichzelf weer plek vrij op de zeebodem. Soms vallen sponzen zelfs zoveel koraal aan dat koraalriffen in sponzenriffen veranderen!
Nicole de Voogd, sponzenonderzoekster bij Naturalis, legt uit hoe dit precies gaat: “Eerst verzamelen we honderden sponzen. Daarna bevriezen we ze en stampen we ze fijn. Dit sponzenmengsel testen we om te kijken of de spons stofjes heeft die als medicijn tegen een bepaalde ziekte werken. Zo helpt een stofje van een Caribische spons heel goed tegen een koortslip. Er zijn waarschijnlijk nog veel meer sponzenstofjes die als medicijn gebruikt kunnen worden, maar hiervoor is meer onderzoek nodig.”
Sponzen zijn dus heel nuttig!
