Natuur indelen: iedereen past in een hokje

Hansjorg Ahrens, 15 juni 2020

Skater, blogger, mode-icoon, muzikant, natuurliefhebber. Is er een hokje waar jij bij past? Biologen stoppen de natuur ook in hokjes. Waarom doen ze dat?

Naturalis Biodiversity Center | Licentie: Alle rechten voorbehouden

Ordenen met Nicole de Voogd

Orde brengen in de chaos

''De natuur is mooi, maar ook verwarrend'', zegt Naturalisonderzoeker Nicole de Voogd, ''Miljoenen verschillende dieren, planten, schimmels en bacteriën leven kriskras door elkaar. Hoe krijg je overzicht?'' Biologen hebben iets slims bedacht om orde te scheppen in de chaos. Ze bedenken hokjes om alles in te stoppen. Het kleinste hokje is de soort. Hierin groeperen biologen alle individuen die als twee druppels water op elkaar lijken en die onderling vruchtbare nakomelingen krijgen. Neem alle kleine vogeltjes met een gele borst, een zwarte streep en een zwart petje. Hun jongen zien er later net zo uit. Nèt iets anders dan de pimpelmees. Daarom horen ze bij elkaar in een eigen soort: de koolmees.

Koolmees en pimpelmees
Naturalis Biodiversity Center: Erik-Jan Bosch, Bas Blankevoort | Licentie: CC BY-NC-ND 4.0

Zie jij voldoende uiterlijke verschillen tussen de koolmees en de pimpelmees om ze als aparte soorten te bestempelen?

Familiebanden laten zien

Alle koolmezen samen vormen de soort Parus major en pimpelmezen de soort Cyanistes caeruleus. Maar koolmezen en pimpelmezen lijken wel op elkaar. Ze zijn klein, eten insecten en kunnen mooi zingen. Ze lijken op elkaar omdat ze afstammen van dezelfde voorouder. Om die familiebanden (verwantschap) te laten zien, verenigen biologen meerdere soorten in een grotere groep: de familie. In de familie van de meesachtigen zitten pimpelmees, koolmees en vele andere mezen.

Van soort tot orde, maar er is nog veel meer...
Morgan Hoftijzer | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0

Indelen in een hogere orde

Kraaien lijken totaal niet op mezen en daarom zitten ze in een andere familie: de kraaiachtigen. Maar kraaien kunnen - volgens biologen tenminste - ook zingen, hoewel het best schor klinkt. Om zingende vogels te onderscheiden van niet zingende, hebben biologen een grotere groep bedacht: de orde. Mezen, merels, kanaries en veel andere vogels die een leuk deuntje kunnen fluiten zitten erin ... en dus ook kraaien. Die grote groep van muzikale vogels heet de orde van de zangvogels. Er zijn nóg grotere groepen waarin nóg meer soorten bij elkaar zitten. Handig, zo krijg je overzicht over de natuur én inzicht in familiebanden. Maar ... je kunt er ook mee voorspellen.

Frank Schulenburg, Alexas fotos, hedera.baltica, Zweer de Bruin | Licentie: CC BY-NC-SA 2.0
De raaf, kraai, kauw en ekster zijn ook kraaiachtigen.
YouTube | Licentie: Alle rechten voorbehouden

Zangvogelwedstrijd

Ik voorspel ...

Sommige planten, dieren of paddenstoelen hebben een giftige of juist heilzame werking. Jorinde Nuytinck onderzoekt dit bij paddenstoelen. ''De groene knolamaniet, die ook in Nederland groeit, is een van de giftigste paddenstoelen ter wereld. In de biologische indeling zit hij in de familie van de amanieten. Veel soorten in die familie zijn giftig, dus als ik een paddenstoel vind die er amanietachtig uitziet, pas ik extra op. Ik voorspel dat hij ook giftig is. Om het zeker te weten, onderzoek ik hem in het laboratorium. Van de amanieten die ik ken, weet ik in welke lichaamsdelen de kans groot is om er gifstoffen in aan te treffen. Ik weet van tevoren dus al waar ik moet kijken. Sterker nog, ik voorspel wélke gifstoffen er zijn en vaak klopt dat ook. En dat allemaal dankzij de biologische indeling. Ja, hokjes zijn handig, ik kan als onderzoeker echt niet zonder!''

Naturalis Biodiversity Center | Licentie: CC BY-NC-ND 4.0
Jorinde Nuytinck onderzoekt een paddenstoel.
Vogelbekdier
Wikimedia | Licentie: CC0

Stel dat jij de eerste bent die dit dier ontdekt. Zou jij hem in een bestaand hokje stoppen of verzin je een nieuwe? In welke diergroep stop je hem, of welk nieuw hokje verzin je?

Deze onderzoekers weten hier wel wat van