Hoe heeft de mens zich over de wereld verspreid?

Roderick Schoon, 30 november 2021

Alle mensen die nu leven behoren allemaal tot dezelfde soort, Homo sapiens. De mens komt overal op aarde voor, omdat we ons enorm goed aanpassen aan de omgeving, en andersom. Het heeft heel lang geduurd voordat we alle uiteinden van de wereld bereikten. Waarom hebben onze voorouders zich verspreid over de wereld en hoe kunnen wetenschappers achterhalen hoe dat is gegaan?

Onderdeel van:

Een opgezette tent in een groen landschap
Oleksii Hlembotskyi | Licentie: RF Getty Images
Nomadisch leven zoals dat in het heden nog gebeurt in Azerbaijan

Verspreiding van de mens

Onderzoekers zijn er nog niet helemaal over uit hoe de mens zich over de wereld heeft verspreid. Volgens Peter de Knijff, hoogleraar populatie- en evolutie genetica, van het LUMC is er een goede uitleg beschikbaar: “Tot het moment van het ontstaan van moderne landbouw en de domesticatie van koeien, schapen, paarden, varkens en geiten, waren we jager-verzamelaar en afhankelijk van wat de omgeving ons kon leveren. We zijn dus altijd nomadisch geweest.” De mens ging altijd op zoek naar plekken waar genoeg voedsel was. De mens leefde eerst in het oosten en zuiden van Afrika en een verspreiding naar het noorden, op zoek naar voedsel, lijkt dan logisch... “Die verspreiding ging heel geleidelijk, met ongeveer twee kilometer per jaar. Zo is het relatief eenvoudig om nieuwe gebieden te bereiken, al duurt het wel enorm lang”, zegt Peter. 

 

Bewijs door ontdekkingen

We weten dus dat onze voorouders nomadisch waren en dat ze de wereld maar langzaam hebben ingenomen. Hoe zijn we hierachter gekomen? Dat is allemaal te danken aan vondsten van fossiele botten en werktuigen, maar ook aan dateringen. Wetenschappers hebben de afgelopen tweehonderd jaar veel tijd besteed aan graven en ontdekken. De archeologen en andere deskundigen zien aan botten dat de mens zich verspreidde over de wereld. Onderzoek aan werktuigen maakte duidelijk dat de verspreiding langzaam ging. Werktuigen veranderden en werden geavanceerder met de tijd, omdat de mens steeds slimmer werd en daardoor betere werktuigen maakte. Om te achterhalen hoe oud een vondst precies is, wordt gekeken naar verschillende eigenschappen. Dat geeft een basis voor een schatting om te bepalen wanneer de mens op een bepaalde plek heeft geleefd. 

 

Een foto van een archeoloog die een menselijk skelet opgraaft.
mrdja | Licentie: RF Getty Images
Fossiele vondst van een mens. Belgrado, Servië.
Een kaart van de wereld die laat zien hoe de mens zich in de loop der jaren over de wereld heeft verspreid. De mens ontstond in Afrika en verspreidde zich naar Europa, Azie, Indonesie en Australie en via Azie naar Noord-Amerika en Zuid-Amerika.
Wikipedia | Licentie: CC0
De verspreiding van de mens (Homo sapiens, rood) met jaartallen hoelang geleden het plaatsvond.

Verspreiding over de hele wereld

Door heel veel van de hiervoor besproken vondsten met elkaar te vergelijken, is er een goed beeld ontstaan van de migratie van de mens. Maar omdat deze informatie niet allemaal tegelijk beschikbaar komt, verandert dit beeld soms nog wat. Het is inmiddels vrij zeker dat er niet op één moment een grote uittocht uit Afrika plaatsvond. Het zijn enkele kleinere ‘golven’ geweest die ongeveer 100.000 jaar geleden begonnen zijn. Wie weet wat er in de toekomst nog ontdekt wordt over onze herkomst en verspreiding. Hoe vaak moeten we onze ideeën nog bijstellen door nieuw onderzoek? Eén ding is zeker, onze geschiedenis blijft zich ontwikkelen.