De kaaimansnoek: Een gepantserde roofvis uit de dinotijd

Jeffrey Kok, 11 november 2020

Toen onderzoekers van Naturalis een dinosaurus opgroeven, vonden ze ook versteende schubben van kaaimansnoeken. In de rivieren van Noord-Amerika leven deze vissen nog steeds. Daar loeren ze tussen de waterplantjes en wachten ze geduldig op hun prooi. Het gepantserde lichaam is langgerekt en de bek gevuld met vlijmscherpe tanden. Wat zijn het voor dieren?

 

Onderdeel van:

Wetenschappelijke naam

Lepisosteus osseus

Verspreiding

Noord-Amerika

Lengte

80 tot 180 cm

Bek van de kaaimansnoek (Lepisosteus osseus).
Harum Koh | Licentie: CC BY-SA
Bek van de kaaimansnoek (Lepisosteus osseus).

Grote veelvraat

De kaaimansnoek is een overlever uit de dinotijd, zijn uiterlijk doet dan ook prehistorisch aan. Deze grote roofvis met harde ruitvormige, benige schubben kan wel 180 cm worden. Kaaimansnoeken leven in grote rivieren en meren in Noord-Amerika. Ze overleven ook in brak water; het zoute rivierwater vlakbij de kust. De kaaimansnoek jaagt vooral ‘s nachts. Hij eet voornamelijk vis, maar ook kreeftachtigen. Geduldig wacht hij vlak onder het wateroppervlak tussen waterplanten en takken op zijn prooi. Dan valt hij zijwaarts aan en spietst de prooi met zijn scherpe tanden. Zo vangt hij meerdere prooien per nacht.

Een hapje lucht

Kaaimansnoeken halen op twee manieren adem. Ze gebruiken hun kieuwen, maar happen ook boven water naar lucht. Zo overleven zij ook op plekken met weinig zuurstof in het water, zoals in warm, ondiep, stilstaand water. Ze sluiten dan hun kieuwplaten af en ademen alleen nog maar boven water. De lucht gaat via de keelholte naar de zwemblaas. Hun zwemblaas sluit namelijk aan op de keelholte en werkt als een long. Als er weer voldoende zuurstof in het water is, gebruiken ze hun kieuwen weer.

 

Ken jij andere waterdieren die boven water ademen?

De kleinbekbaars (Micropterus dolomieu).
Eric Engbretson, U.S. Fish and Wildlife Service PD | Licentie: CC0
Kleinbekbaars (Micropterus dolomieu)

Giftige eieren en een vreemd nest

In de lente wordt een vrouwtje benaderd door ongeveer vijftien mannetjes. Als het vrouwtje haar eitjes heeft gelegd, worden ze door de mannetjes meteen bevrucht. De eitjes zijn kleverig, groot en groenig van kleur, en ze zijn giftig! De eitjes hebben dus geen bescherming nodig van hun ouders. De ouders laten ze gelijk in de steek na het leggen en bevruchten. Soms gedragen kaaimansnoeken zich als koekoek. Ze verstoppen dan hun eieren in een nest van een kleinbekbaars. Deze vissen beschermen hun eieren wel. De kleinbekbaars staat dan vreemd te kijken als er opeens 30.000 kleine snoekjes rondzwemmen.

 Wat zou de kleinbekbaars met de jonge snoekjes doen?

De fossiele schubben van een kaaimansnoek (Lepisosteus sp) bij het Dinolab van Naturalis
Naturalis I Martijn Guliker | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0
De fossiele schubben van een kaaimansnoek (Lepisosteus sp) bij het Dinolab van Naturalis.

Prehistorisch uiterlijk

Onderzoekers van Naturalis doen regelmatig opgravingen, zo ook in Wyoming in de Verenigde staten. Tijdens deze opgraving, vonden ze niet alleen heel veel botten van de gehoornde dinosauriër Triceratops, maar ook fossielen van andere planten en dieren. Er werden ook heel harde ruitvormige schubben gevonden van kaaimansnoeken. Martijn Guliker van het Dinolab van Naturalis was erbij: “Kaaimansnoeken zijn de enige nog levende groep beenvissen met harde ruitvormige benige schubben. In de dinotijd kwamen meer van dit soort vissen voor, en die harde schubben blijven soms goed bewaard”. Kaaimansnoeken bestaan al een lange tijd dus!