Misschien lijkt het niet te kloppen: de dodo als overlever. Die vogel is toch uitgestorven? Dat wel, maar voor zijn ontmoeting met de mens, kreeg een grote natuurramp de vogel niet klein. Wat was dat voor een ramp? En wat hebben onderzoekers ontdekt?
Een paar honderd jaar geleden liepen er nog dodo’s rond op het eiland Mauritius, voor de oostkust van Afrika. Lopen ja, niet vliegen. Want de vogels - familie van de duif en ongeveer zo groot als een flinke gans - hadden kleine vleugels waarmee ze niet het luchtruim konden kiezen. Toen mensen de dodo voor het eerst beschreven, zagen ze de vogel daarom een beetje als een loser. Klopt dat wel?
In 2007 stuitten onderzoekers in Mauritius op een massagraf van planten en dieren, waaronder schildpadden en ook dodo’s. “We ontdekten dat het hier 4.200 jaar geleden extreem droog was,” vertelt dodo-expert Kenneth Rijsdijk. Meren droogden op en dieren kwamen om van de dorst. En het water werd zout, vanwege de ligging langs de kust. Een perfecte mix voor de bloei van giftige blauwalgen. Dat werd veel dieren noodlottig. Kenneth: “Dat we dit hebben kunnen achterhalen is uniek. Nergens anders bestaat een massagraf met dierlijke resten die allemaal in dezelfde korte tijd zijn omgekomen. Door het graf komen we te weten hoe het leven op veranderingen in het klimaat reageerde.”
De vondst van het massagraf wierp licht op de ware aard van de dodo. Niet dom en sloom, maar een veerkrachtig dier dat zich aan extreme droogte wist aan te passen. Terwijl andere dieren en ook planten het loodje legden, zo bleek uit het massagraf. De vindplaats op het eiland Mauritius − toenmalig thuis van de dodo − staat model voor het in kaart brengen van de gevolgen van klimaatverandering op het overleven van soorten.
Eilanden zijn proefvijvers voor overleven. Wanneer het leven moeilijk wordt, kunnen de bewoners niet vluchten naar betere oorden, simpelweg omdat ze daar niet kunnen komen. De oceaan zit in de weg. Het is een kwestie van aanpassen of uitsterven. Toen 4.200 jaar geleden op Mauritius perioden van extreme droogte voorkwamen, wist de dodo zich aan te passen. Onderzoekers denken bijvoorbeeld dat de onderhuidse vetopslag van de vogel hierbij hielp. “Er zijn zowel beelden bekend van dikke als van dunne dodo’s,” zegt Kenneth. “We vermoeden dat de dikke versies komen uit tijden dat het natter was. In droge periodes gebruikten de vogels hun vetreserve en werden ze dun.”
Ondanks zijn uitstekende vermogen om zich aan te passen aan droogte, was de dodo niet opgewassen tegen de mens. Dat de dodo is uitgestorven komt door ons. Toen Hollandse schepen in 1598 bij Mauritius aanlandden, namen de mensen vijanden voor de dodo mee. Varkens, herten, geiten, apen en ratten aten de eieren uit de grondnesten van dodo’s op, of vertrapten ze. Ook kaapten de nieuwkomers de zaden en vruchten weg waar de dodo van leefde. In een tijdsbestek van zo’n 80 jaar verdween de dodo van de aardbodem. De mens was een grotere ramp dan de extreme droogte die de vogel 4.200 jaar eerder overwon.
