Hadden onze voorouders gaatjes in hun gebit?

Jolieke Horsman-Groeneveldt, 25 januari 2021

Tandenpoetsen. Misschien heb je er lang niet altijd zin in, maar je doet het wel om je tanden schoon te houden zodat er geen gaatjes ontstaan.

Hoe deden onze vroege voorouders dat? Poetsten zij hun tanden? Hadden ze gaatjes?

Onderdeel van:

Evolutie van de mens

Hoe ontstaan gaatjes?

Een gaatje (cariës) ontstaat door tandplak. Dat is een nauwelijks zichtbaar kleverig laagje op onze tanden. Tandplak bestaat uit etensresten, speeksel en bacteriën die in de mond leven. De bacteriën in tandplak zetten suikers uit etensresten om in zuren. Die zuren tasten ons tandglazuur aan zodat er gaatjes ontstaan. Daarom is het belangrijk om dagelijks de tandplak te verwijderen door onze tanden te poetsen, en om erop te letten dat we niet teveel suikers eten.

Lycaon (this one) - Dozenist (original) on Wikimedia Commons | Licentie: CC BY-SA 3.0

Een gaatje in de tandhals van een kleine kies.

Het gebit van onze voorouders

Onze voorouders leefden van voedsel direct uit de natuur. Zij aten vlees en planten. Toen wetenschappers onderzoek deden aan fossiele tanden en kiezen vonden zij sporen van gaatjes. Maar wetenschappers deden nog een opmerkelijke ontdekking. Zij ontdekten een opvallend verschil tussen onze vroege voorouders, zoals Homo erectus, en meer recente voorouders, de mensen die ongeveer 10.000 jaar geleden leefden. Bij onze vroege voorouders kwamen veel minder gaatjes voor dan bij meer recente voorouders. Ons gebit lijkt in de loop van de jaren steeds zwakker en ongezonder te zijn geworden. Hoe kan dat?

Onze vroege voorouders waren jagers en verzamelaars.

Jean-Pierre Dalbéra - Wikimedia Commons | Licentie: CC BY 2.0

Het prehistorisch dieet

Het antwoord zit hem in de voeding. Onze vroege voorouders aten veel minder suiker. Ze verkregen voedsel door te jagen en te verzamelen. Pas toen zo’n 10.000 jaar geleden de landbouw in opkomst kwam leerden de mensen hoe ze zelf gewassen konden kweken en bewerken. Die gewassen bevatten veel meer suikers dan de planten in de natuur. Mensen kregen toen meer gaatjes. De overgang van jager/verzamelaar naar landbouw heeft dus grote gevolgen gehad voor de gezondheid van ons gebit.

Wist je dat wij gemiddeld ongemerkt zo’n 25 suikerklontjes per dag eten.

Weet jij welke voedingsmiddelen er suikers bevatten? En hoeveel eet jij daarvan?

Tegenwoordig is meer dan de helft van alle grond in Nederland in gebruik voor de landbouw

Wikimedia Commons China Crisis | Licentie: CC BY-SA 3.0

Tandenstokers

Onze vroege voorouders gebruikten geen tandenborstel. Maar er zijn wel aanwijzingen dat zij gebruik maakten van een tandenstoker. Onderzoekers vinden regelmatig groeven op fossiele tanden die duiden op het gebruik van een tandenstoker. De oudste sporen zijn zelfs wel twee miljoen jaar oud.

Maar waarvoor de tandenstoker gebruikt werd blijft nog onduidelijk. Was het om de tanden schoon en fris te houden? Om kiespijn te bestrijden? Of om een vervelend stukje voedsel tussen de tanden te verwijderen? Wat denk jij?

Wist jij dat de eerste tandenborstel aan het einde van de 15e eeuw in China gemaakt werd? De steel bestond uit bot of bamboe, waar varkensharen op bevestigd werden.

Deze tandenborstel komt uit 1795 en behoorde toe aan Napoleon.

Wikimedia Commons | Licentie: CC BY-SA 2.0

Je weet nu dus dat onze vroege voorouders niet hun tanden poetsten. Toch hadden zij veel minder last van gaatjes dan wij. Hun gebit was een stuk gezonder. Hoe zit dat eigenlijk bij jou? Hoe gezond is jouw mond?