De opossum houdt zich dood

Koos Bax, 7 november 2019

Opossums zijn de enige buideldieren die in Amerika leven. Deze kleine alleseters staan vooral bekend om hun bijzondere manier van verdediging: bij een aanval houden zij zich dood. Hoe doen ze dat?

Buideldieren uit Amerika

Bij de meeste soorten buideldieren hebben de vrouwtjes een buidel op de buik. Ze zijn talrijk in Australië en Zuidoost-Azië. Daar springen kangoeroes rond en hangen koala's in eucalyptusbomen. Opossums zijn een uitzondering. Zij leven in Amerika. Ze leven in besneeuwde naaldbossen en in natte, tropische oerwouden: van het noorden van Canada tot het zuidelijke puntje van Argentinië. Eén ding hebben alle opossums gemeen: het zijn alleseters. Van zaden tot vissen en van insecten tot aas, ze eten eigenlijk alles wat ze vinden. Dat is één van de oorzaken dat opossums het goed doen in de buurt van mensen. Ze eten graag de restjes op die mensen achterlaten.

Met zijn grote oren hoort de grootooropossum de zachtste geluiden in het pikkedonker.
Wikimedia I Christian Roger Dockhorn | Licentie: CC0
Met zijn grote oren hoort de grootooropossum de zachtste geluiden in het pikkedonker.

Opossum spelen

Als een opossum in het nauw wordt gedreven, of aangevallen door een bergleeuw of vos, begint hij hard te sissen om de belager af te schrikken. Werkt dat niet? Dan gebruikt hij zijn geheime wapen: hij doet alsof hij dood is. Deze techniek gebruiken ze waarschijnlijk per ongeluk. Wetenschappers denken dat het eigenlijk een beetje zoals flauwvallen werkt. In Amerika noemen ze het ook wel “playing opossum” (opossum spelen), ook gebruikt bij een mens die zich muisstil houdt.

Wanneer zou jij opossum spelen?

Verstijfd, met opgetrokken lippen, half open ogen en een rottende stank lijkt de opossum écht dood.
Flickr I Tony Alter | Licentie: CC BY 2.0
Verstijfd, met opgetrokken lippen, half open ogen en een rottende stank lijkt de opossum écht dood.

Experts in doodliggen

Doen alsof ze dood zijn, hoe doen de buideldieren dat? Ze verstijven en blijven doodstil liggen. Dat kunnen wij ook. Maar opossums doen er een schepje bovenop: ze trekken hun lippen naar achter, waardoor ze er uitgemergeld en levenloos uitzien. De ogen staan half open en staren één richting op. En als kers op de taart: uit klieren bij hun anus komt een rottende, stinkende geur. Als dat een roofdier niet afschrikt! Deze manier van doodliggen heeft één groot nadeel: de dieren zijn ook écht buiten bewustzijn. Als de belager ondanks het doodliggen nog geïnteresseerd is, kunnen de opossums zichzelf niet verdedigen. Het roofdier gaat dan ongestoord zijn gang.

Andere doodliggers

Ook andere dieren doen wel eens alsof ze dood zijn, ieder op zijn eigen manier. De Oostelijke haakneusslang draait zich op zijn rug als hij wordt bedreigd door een katachtige of andere belager. Hij steekt dan zijn tong uit en begint te stinken. De zwart-witte slaapcichlide houdt zich dood tijdens de jacht. Zo valt hij minder op. Hij ligt op zijn zij op de bodem van het water de wachten op zijn prooi. Stinken lijkt een techniek die veel dieren gebruiken om dood te spelen. Waarschijnlijk doen zij dat omdat roofdieren geen belangstelling hebben in dode dieren: die kunnen immers zijn gaan rotten en niet meer eetbaar zijn.

Deze zwart-witte ‘slaap’ cichlide gebruikt doodspelen voor een heel ander doel: hij laat nietsvermoedende prooi naderen, tot het te laat is om te ontsnappen.
Deze zwart-witte ‘slaap’ cichlide gebruikt doodspelen voor een heel ander doel: hij laat nietsvermoedende prooi naderen, tot het te laat is om te ontsnappen.
iStock I Getty Images Plus I OllgaP | Licentie: RF Getty Images