Echolocatie bij vleermuizen

Koos Bax, 4 april 2019

Overdag hangen ze lekker slapend in een grot of op een donkere zolder. Pas als de zon ondergaat, worden ze actief. Vleermuizen jagen dan op insecten, fruit of sommige zelfs op bloed. ‘s Nachts is het zo donker, dat alleen hun ogen niet altijd genoeg zijn om hun favoriete voedsel te vinden. Grote oren komen dan goed van pas.

Onderdeel van:

Golvend geluid

Bij de jacht maken de vleermuizen zelf een heel hoog geluid. Met hun grote oren luisteren ze vervolgens naar de weerkaatsing daarvan: dit noemen we echolocatie. Door heel goed te luisteren weten ze dan hun prooi te vinden. Luisteren naar je eigen geluid, dat klinkt eenvoudig. Maar hoe weten ze daar andere dieren mee te vinden? Het geluid dat ze maken gaat als een golf vooruit en botst tegen alle voorwerpen en dieren. Wanneer die golf ergens tegenaan slaat, kaatst deze weer terug in de richting waar hij vandaan kwam: terug naar de vleermuis. Met zijn grote oren vangt de vleermuis al deze geluidsgolven op. 

Wist je dat: vleermuizen hun oren heel even uit zetten voor ze geluid maken, zo worden ze niet doof van hun eigen herrie.

Met flinke oren kan de vleermuis heel goed horen.
Met flinke oren kan de vleermuis heel goed horen.
Bruce D. Taubert - Conservation International and Minden Pictures | Licentie: CC BY 2.0

Oren om mee te luisteren

De oren van de vleermuis zijn speciaal aangepast om al die geluiden goed op te vangen. Doordat het geluid achter elkaar in zijn twee oren aankomt, weet hij of het van links of rechts komt. Het flapje bij de ingang van zijn oor, de tragus, helpt om boven en onder van elkaar te onderscheiden. De vleermuis heeft twee van deze grote oren, en kan ze ook nog eens bewegen. Zo weet hij in welke richting hij zijn prooi vindt.

Wist je dat: vleerhonden zijn vleermuizen die vooral fruit eten, ze gebruiken hiervoor nauwelijks echolocatie en hebben ook veel kleinere oren.

Het geluid van de vleermuis (rood) golf tegen zijn prooi aan en golf daarna weer terug naar de vleermuis (groen).
Het geluid van de vleermuis (rood) golf tegen zijn prooi aan en golf daarna weer terug naar de vleermuis (groen).
Marek Mazurkiewicz - Wikimedia Commons | Licentie: CC BY-SA 3.0

Jagen met je oren

Nu hoeft hij alleen nog te weten hoe ver zijn voedsel van hem vandaan is. Ook daar heeft hij een oplossing voor. Het geluid dat hij maakt golft altijd even snel. Die golf doet dus elke keer even lang over dezelfde afstand. De vleermuis weet wanneer hij het geluid heeft gemaakt én wanneer het terug komt. Daarmee bepaalt de vleermuis hoe ver die golf is gegaan en hoe ver zijn prooi verwijderd is. Met de afstand en richting samen, weet de vleermuis precies waar zijn hapje rondvliegt.

Dolfijnen gebruiken ook echolocatie, waar zou dat handig voor zijn denk je?

Ook interessant