De vliegenzwam

Sanne van Gammeren, 28 augustus 2017

Als iemand je vraagt een paddenstoel te tekenen, hoe zou die er dan uit zien? Waarschijnlijk had je een rode paddenstoel met witte stippen in je hoofd, of niet? Dat is de vliegenzwam. Hij groeit niet alleen in Nederland, maar ook op veel plekken in Noord- en Zuid-Amerika. De vliegenzwam lijkt een oude bekende, maar wist je dat hij giftig is?

Onderdeel van:

Samenhang in de natuur

Wetenschappelijke naam:

Amanita muscaria

Verspreiding:

Nederland, Noord- en Zuid-Amerika

Grootte:

5 tot 20 cm hoog

Met zijn rode hoed en witte steel is de vliegenzwam duidelijk een paddenstoel. Maar wat is een paddenstoel eigenlijk? De paddenstoel die jij boven de grond ziet, is eigenlijk maar een klein onderdeel van het wezen. Het wezen waar we het over hebben, is een schimmel. Het grootste deel van de schimmel zit onder de grond. Dat heet de zwamvlok. De zwamvlok bestaat uit allerlei draden. Net zoals een appelboom appels krijgt, krijgt de zwamvlok vruchten: de paddenstoelen!

Samenwerking

In een appel vind je zaadjes. Paddenstoelen hebben hun eigen zaden, die heten sporen. Die zitten tussen de lamellen, die witte ribbeltjes onder de hoed. Sporen worden meegenomen door de wind en vallen ergens anders op de grond. Daar kan een nieuwe zwamvlok uitkomen. Met de schimmeldraden haalt de schimmel voedingsstoffen uit de grond. Daarvoor werkt de vliegenzwam goed samen met bomen zoals de berk, de beuk of de eik. De schimmeldraden groeien om de wortels van de boom heen. Hierdoor kan de boom makkelijker voedingsstoffen uit de grond halen. Daarbij geeft de boom suikers af die de schimmelt opneemt. Ze hebben beide voordeel van de samenwerking!

Kichigin | Licentie: RF Getty Images

De schimmeldraden van de paddenstoel halen voedingsstoffen uit de grond

Giftig

De vliegenzwam is giftig. Hij is zelfs familie van de extreem giftige groene knolamaniet! In de hoed zitten verschillende gifstoffen. Waarvoor een paddenstoel gif gebruikt, is nog niet bekend. Daar wordt nog onderzoek naar gedaan. Als je het gif binnenkrijgt, kun je goed ziek worden. Als je genoeg gif binnenkrijgt, ga je er aan dood! Vroeger werden vliegenzwammen gebruikt bij rituelen. Na het innemen van de paddenstoel kregen sjamanen (een soort priesters) hallucinaties.

De groene knolamaniet is een dodelijk giftige paddenstoel

Thinkstock | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0

Vliegenzwammen staan vaak in een kringetje bij elkaar

Heksenkring

Paddenstoelen zoals de vliegenzwam, staan wel eens in een kringetje. De oorzaak daarvan vind je ook weer onder de grond, bij de zwamvlok. Als een zwamvlok groeit, doet hij dat in alle richtingen. Wanneer de voedingsstoffen op zijn in het midden van de zwamvlok, gaat dat deel dood. Hierdoor ontstaat een open ruimte in het midden van de zwamvlok. Pas als de paddenstoelen uitgroeien, kun je de heksenkring zien.

Schimmel op je brood

Je hebt het vast wel eens gezien: schimmel op je boterham. De witte of groene plekjes verschijnen op eten dat je te lang bewaard. Zo’n voedselschimmel bestaat uit heel veel haren, die wij zien als witte of grijze plekken. De voedselschimmel is anders dan de vliegenzwam, hij krijgt namelijk geen vruchten, dus geen paddenstoelen. Wel zijn het allebei schimmels. De voedselschimmel verspreidt zich alleen met zijn haren. Voedselschimmel kan giftig zijn. Maar er is ook veel eten waar eetbare schimmels in zitten.